10 228
edycji
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
== Polskie nazwy warzyw włoskiego pochodzenia ==
{| class=wikitable
!Dzisiejsza polska nazwa
!Najstarsze poświadczenie w jęz. polskim
!Włoski źródłosłów
!Uwagi
|-
|sałata
|1534 -- S. Falimirz, ''O ziołach''
|''salata''
|„''Salata''” to dawna forma włoskiego słowa „''insalata''”, co znaczy dosłownie: „posolona”, bo od dawna przyprawiało się sałatę solą, octem i oliwą. Zresztą od początku słowo to oznaczało zarówno samo warzywo, jak i potrawę z innych, ale podobnie przyprawionych, warzyw, czyli dzisiejszą sałatkę.
|-
|fasola
|1568 („fazoły”) -- M. Siennik, ''Herbarz''
|''fagioli''
|Warzywo pochodzi z Ameryki, ale dawni Polacy raczej nie byli tego świadomi, bo nazywali je również „grochem” lub „bobem” „włoskim”, „niemieckim” bądź „tureckim”.
|-
|karczoch
|1568 („garczof”) -- M. Siennik, ''Herbarz''
|''carciofo''
|Ostatecznie z arabskiego „''al-charszufa''”. Niektóre języki europejskie przejęły to słowo razem z arabskim rodzajnikiem „''al-''” zmienionym na „''ar-''” (np. ang. „''artichoke''”), inne bez.
|-
|szparag
|1605
|''sparago''
|W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „''asparago''”.
|-
|seler
|2. poł. XVII w.
|''sellero''
|W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „''sedano''”.
|-
|kalafior
|1680 („kaulifior”)
|''cavolfiore''
|Dosłownie: „kapuściany (''cavolo'') kwiat (''fiore'')”
|-
|brokuł
|1682 („brochul”)
|''broccolo''
|
|-
|kalarepa
|1682 („kaulerapa”)
|''cavolo rapa''
|Dosłownie: „kapuściana (''cavolo'') rzepa (''rapa'')”
|-
|skorzonera (wym.: „skor‑zonera”)
|1743
|''scorzonera''
|Włoska nazwa wyparła rodzimy polski „wężymord”.
|-
|pomidor
|XIX w.
|''pomidori''
|Dosłownie: „złote jabłka”
|}
{{ Cytat
| Już Teodorowa włożyła kurczęta w garnek, a trzymając pory i selery w ręku, ,,za mego dzieciństwa," rzekła, ,,nie znaliśmy tej włoszczyzny. Królowa Bona przywiozła nam je z swoich tam, jak się zowią? zamorskich krajów. Z ogrodów królewskich rozeszły się po całych okolicach Krakowa i dalej jeszcze, bo stara królowa j[ej]m[oś]ć lubi ogrody, wszędzie je sadzi i szczepi, mówią że w Czersku i innych imionach* swoich pozasadzała winną macicę."
| źródło = {{Cyt
| nazwisko = Niemcewicz
| imię = Julian Ursyn
| tytuł = Jan z Tęczyna: powieść historyczna
| url = https://polona.pl/item-view/4d8c5eb0-019a-48ff-aa38-3cd6088c2bf3?page=26
| wydawca = N. Glücksberg
| miejsce = Warszawa
| rok = 1825
| tom = 1
| strony = 9--10
}}<br>*) Dobrach (przypis autora).
}}
Wychodziłoby więc na to, że jeśli jakieś warzywa rozpowszechniły się w Polsce za czasów królowej Bony, to mogły to być sałata, por, fasola i może karczochy. Z tego zbioru tylko por należy do standardowego polskiego zestawu warzyw do gotowania rosołu, który znamy pod zbiorczą nazwą ,,włoszczyzny".
== Obrazki ==
