Tego jeść nie będziecie, bo jest obrzydliwością: Różnice pomiędzy wersjami

[[File:Stempel koszerności.jpg|thumb|upright|Stempel koszerności z&nbsp;hebrajskim napisem כשר („koszer”) z&nbsp;okresu międzywojennego (lustrzane odbicie).<br>{{small|Muzeum Żydowskie w&nbsp;Oświęcimiu}}]]

Każdy, kto choć minimalnie orientuje się w&nbsp;żydowskich przepisach żywieniowych, wie zapewne, że Żydom nie wolno jeść wieprzowiny (choć nie przeszkadza to niektórym sprzedawcom i&nbsp;restauratorom w&nbsp;Polsce oferować np. [https://krytykkulinarny.pl/2010/01/kulinarny-ekumenizm/ „schabu po żydowsku”]). Ale sprawa jest nieco bardziej złożona.

  | rok      = 2003

}} }}  

I tak na przykład, świnia ma racice, ale nie przeżuwa, i&nbsp;właśnie dlatego jest niekoszerna. Wielbłąd – odwrotnie: przeżuwa i&nbsp;ma po dwa palce u&nbsp;każdej nogi, lecz zakończone paznokciami, a&nbsp;nie racicami, więc też odpada. Królik też dwukrotnie przepuszcza pokarm przez swój układ trawienny, lecz kopyt ewidentnie nie posiada, przez co również jest trefny. Jedyne zwierzęta, które spełniają oba warunki naraz, należą – używając dzisiejszej taksonomii – do podrzędu ''Ruminantia'', czyli przeżuwaczy. Oprócz tych wymienionych w&nbsp;powyższym cytacie biblijnym, są wśród nich m.in. sarny, łosie, żubry, żyrafy i&nbsp;myszojelenie, ale ze zwierząt, które w&nbsp;Europie tradycyjnie hoduje się na mięso, zostają tylko krowy, owce i&nbsp;kozy.  

  }} }}  

Znowu mamy dwa warunki, które muszą być spełnione równocześnie: zwierzę musi mieć zarówno płetwy, jak i&nbsp;łuski. Te kryteria pozwalają spożywać wiele popularnych gatunków ryb, jak śledź, łosoś, dorsz, tuńczyk czy szczupak. Z&nbsp;karpiami trzeba uważać, bo niektóre odmiany nie mają łusek lub mają ich tylko kilka. Uczeni w&nbsp;Piśmie doprecyzowali, że tych łusek musi być co najmniej trzy, więc w&nbsp;razie wątpliwości, trzeba te łuski policzyć. Co więcej, łuski muszą być widoczne gołym okiem i&nbsp;dać się łatwo zeskrobać bez uszkodzenia skóry, przez co odpadają takie ryby jak węgorz, jesiotr czy rekin. Poza tym wszystko, co żyje w&nbsp;wodzie, a&nbsp;nie jest rybą, a&nbsp;więc wszelkie owoce morza, jest niekoszerne.

  }} }}  

  }} }}  

  }} }}   

  }} }}  

Wróćmy jeszcze do sprawy uboju rytualnego, gdyż potrafi ona wzbudzić dość silne emocje. W&nbsp;Polsce (i&nbsp;nie tylko) temat pojawia się okresowo w&nbsp;debacie publicznej już od przedwojnia. Ścierają się tu dwie racje: z&nbsp;jednej strony – prawo Żydów do praktykowania swojej religii, a&nbsp;z drugiej – prawo zwierząt do humanitarnej śmierci. I&nbsp;jeszcze prawo rolników oraz przetwórców mięsa do trzepania grubej kasy (ok. 30% wołowiny eksportowanej z&nbsp;Polski jest koszerne albo ''halal'' – ubój muzułmański jest dość podobny do żydowskiego). To w&nbsp;sumie trzy racje. Obrońcy praw zwierząt twierdzą, że stworzenie poddane ubojowi rytualnemu bez uprzedniego ogłuszenia może męczyć się nawet kilka minut, zanim wreszcie umrze. Do tego w&nbsp;niektórych ubojniach żydowskich zwierzę przed rzezią jest obracane do góry nogami – co wprawdzie przyspiesza śmierć, ale za to powoduje więcej stresu tuż przed nią. Tymczasem, żeby mięso było koszerne, to zwierzę musi być w&nbsp;chwili uboju zdrowe (bez większych okaleczeń ani zmian chorobowych w&nbsp;organach wewnętrznych – szczególnie dokładnie już po uboju ogląda się płuca) oraz przytomne. A&nbsp;to znaczy, że o&nbsp;wcześniejszym ogłuszaniu nie może być mowy.  

  }}</ref> W&nbsp;rzeczywistości wyrok Trybunału dotyczył tylko sprawy proceduralnej: rozporządzenie ministra nie może być sprzeczne z&nbsp;ustawą.<ref>Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z&nbsp;dnia 27 listopada 2012&nbsp;r., sygn. akt U&nbsp;4/12 ([https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120001365/O/D20121365.pdf Dz.U. 2012 poz. 1365])</ref> Wystarczyłoby, żeby Sejm przywrócił wyjątek na poziomie ustawy, lecz tego nie udało się w&nbsp;2013&nbsp;r. przegłosować. Wreszcie w&nbsp;2014&nbsp;r. sprawa wróciła do Trybunału, który tym razem zajął się samą ustawą o&nbsp;ochronie zwierząt i&nbsp;uznał, że całkowity zakaz uboju rytualnego jest niezgodny z&nbsp;konstytucyjnymi przepisami o&nbsp;wolności religijnej.<ref>Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z&nbsp;dnia 10 grudnia 2014&nbsp;r., sygn. akt K 52/13 ([https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20140001794/O/D20141794.pdf Dz.U. 2014 poz. 1794])</ref> Polscy Żydzi odetchnęli z&nbsp;ulgą, a&nbsp;polskie lobby mięsne – zapewne z&nbsp;jeszcze większą. W&nbsp;2020&nbsp;r. prezes Jarosław Kaczyński próbował jeszcze ograniczyć skalę uboju rytualnego w&nbsp;Polsce, tak by dopuszczalny był jedynie na potrzeby gmin żydowskich w&nbsp;kraju, a&nbsp;na eksport już nie.<ref>Poselski projekt ustawy o&nbsp;zmianie ustawy o&nbsp;ochronie zwierząt oraz niektórych innych ustaw ([http://orka.sejm.gov.pl/opinie9.nsf/nazwa/378_u/$file/378_u.pdf Druk nr 597]), art. 34, ust. 13, lit. a</ref> Ale nawet faktyczny dyktator przegrał w&nbsp;starciu z&nbsp;producentami mięsa.

  }} }}  

  }} }}  

  }} }}  

Oczywiście nie należy tego rozumieć dosłownie. Nie chodzi tu tylko o&nbsp;gotowanie, ale o&nbsp;jakikolwiek sposób produkcji żywności. I&nbsp;nie chodzi wyłącznie o&nbsp;mleko własnej matki zwierzęcia, tylko o&nbsp;mleko w&nbsp;ogóle. I&nbsp;nie chodzi tylko o&nbsp;koźlęcinę, a&nbsp;o jakiekolwiek mięso. Nawet drobiowe – na wszelki wypadek. Po prostu w&nbsp;ogóle nie można jeść mięsa razem z&nbsp;nabiałem. Tylko co to znaczy „razem”? Na pewno nie w&nbsp;ramach jednego posiłku. Ale co, jeśli po posiłku został komuś kawałek mięsa między zębami? Na wszelki wypadek, jeśli jadło się mięso, to trzeba odczekać sześć godzin, zanim będzie można zjeść coś mlecznego. A&nbsp;jeśli jadło się ser, to trzeba odczekać sześć godzin, zanim będzie można zjeść mięso.  

Jak ważne jest w&nbsp;judaizmie oddzielanie mięsa od nabiału, pokazuje sposób obchodzenia Święta Tygodni (''Szawuot''), kiedy Żydzi wspominają, jak to Pan Bóg nadał im nowe prawo za pośrednictwem Mojżesza. Jeśli wierzyć tradycji, że nowe prawo zostało Żydom objawione w&nbsp;całości w&nbsp;jednym momencie, to wynika z&nbsp;tego, iż Żydzi musieli z&nbsp;dnia na dzień dostosować się do zupełnie nowego sposobu funkcjonowania. Ich garnki, w&nbsp;których do tej pory przyrządzali zarówno mięso, jak i&nbsp;nabiał, teraz musieli wykoszerować (przez wyparzenie wrzątkiem) i&nbsp;zdecydować, czy od teraz będą to garnki mięsne czy mleczne. A&nbsp;że w&nbsp;pierwszym dniu obowiązywania nowego prawa i&nbsp;tak nie mieli jeszcze mięsa z&nbsp;koszernie ubitych zwierząt, to kolektywnie uznali, że w&nbsp;takim razie wszystkie stare garnki będą mleczne, a&nbsp;mięsne dopiero trzeba będzie zrobić nowe. I&nbsp;tak, siłą rzeczy, przez jakiś czas nie jedli potraw mięsnych, a&nbsp;tylko mleczne. Na tę pamiątkę Żydzi obchodzą Święto Tygodni, spożywając swoje ulubione potrawy z&nbsp;nabiałem, takie jak ''milchik borszt'' (wegetariański barszcz czerwony zabielany śmietaną) czy ''blince'' (naleśniki podsmażane z&nbsp;twarogiem na słodko).

Na razie starczy, ale to jeszcze nie koniec tematu. W następnym wpisie będzie m.in. o tym, z których przykazań wzięły się takie żydowskie potrawy jak czulent, gefilte fisz i knedle macowe.  

{{Nawigacja|poprz=Czy macie menu po angielsku?}}