Włoszka z włoszczyzną w posagu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Z widelcem wśród książek
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Linia 1: Linia 1:
−
{| class="wikitable"
+
{| class=wikitable
 
|1494
 
|1494
 
|Narodziny Bony Sfrorzy
 
|Narodziny Bony Sfrorzy
Linia 65: Linia 65:
 
|1589
 
|1589
 
|Śmierć Katarzyny i Henryka
 
|Śmierć Katarzyny i Henryka
 +
|}
 +
 +
== Polskie nazwy warzyw włoskiego pochodzenia ==
 +
{| class=wikitable
 +
!Dzisiejsza polska nazwa
 +
!Najstarsze poświadczenie w jęz. polskim
 +
!Włoski źródłosłów
 +
!Uwagi
 +
|-
 +
|sałata
 +
|1549
 +
|''salata''
 +
|„''Salata''” to dawna forma włoskiego słowa „''insalata''”, co znaczy dosłownie: „posolona”, bo od dawna przyprawiało się sałatę solą, octem i oliwą. Zresztą od początku słowo to oznaczało zarówno samo warzywo, jak i potrawę z innych, ale podobnie przyprawionych, warzyw, czyli dzisiejszą sałatkę.
 +
|-
 +
|fasola
 +
|1568 (fazoły)
 +
|''fagioli''
 +
|Warzywo pochodzi z Ameryki, ale dawni Polacy raczej nie byli tego świadomi, bo nazywali je również „grochem” lub „bobem” „włoskim”, „niemieckim” bądź „tureckim”.
 +
|-
 +
|karczoch
 +
|1586
 +
|''carciofo''
 +
|Ostatecznie z arabskiego „''al-charszufa''”. Niektóre języki europejskie przejęły to słowo razem z arabskim rodzajnikiem „''al-''” (np. ang. „''artichoke''”),  inne bez.
 +
|-
 +
|szparag
 +
|1605
 +
|''sparago''
 +
|W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „''asparago''”.
 +
|-
 +
|seler
 +
|2. poł. XVII w.
 +
|''sellero''
 +
|W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „''sedano''”.
 +
|-
 +
|kalafior
 +
|1680 (kaulifior)
 +
|''cavolfiore''
 +
|Dosłownie: „kapuściany (''cavolo'')  kwiat (''fiore'')”
 +
|-
 +
|brokuł
 +
|1682 (brochul)
 +
|''broccolo''
 +
|
 +
|-
 +
|kalarepa
 +
|1682 (kaulerapa)
 +
|''cavolo rapa''
 +
|Dosłownie: „kapuściana (''cavolo'')  rzepa (''rapa'')”
 +
|-
 +
|skorzonera (wym.: „skor‑zonera”)
 +
|1743
 +
|''scorzonera''
 +
|Włoska nazwa wyparła rodzimy polski „wężymord”.
 +
|-
 +
|pomidor
 +
|XIX w.
 +
|''pomidori''
 +
|Dosłownie: „złote jabłka”
 
|}
 
|}
  

Wersja z 10:32, 12 mar 2021

1494 Narodziny Bony Sfrorzy
1518 Ślub Bony z Zygmuntem I
1519 Narodziny Katarzyny Medycejskiej
1520 Narodziny Zygmunta Augusta
1523 Narodziny Anny Jagiellonki
1529 Koronacja Zygmunta Augusta vivente rege
1533 Ślub Katarzyny z Henrykiem, księciem Orleanu
1544 Narodziny Franciszka (późniejszego króla Franciszka II)
1547 Henryk zostaje królem, Katarzyna królową fr.
1548 Śmierć Zygmunta I
1550 Narodziny Karola (późniejszego króla Karola IX)
1551 Narodziny Henryka (późniejszego króla pol. i fr.)
1553 Narodziny Małgorzaty (późniejszej królowej fr. i nawarskiej)
1556 Powrót Bony do Bari
1557 Śmierć Bony (otrucie)
1559 Śmierć króla Henryka, Katarzyna wdową, Franciszek II królem
1560 Śmierć Franciszka II, Karol IX królem, Katarzyna regentką
1562 Początek francuskich wojen religijnych
1572 Ślub Małgorzaty z Henrykiem Burbonem, noc św. Bartłomieja
1573 Henryk zostaje królem pol.
1574 Śmierć Karola IX, Henryk królem fr.
1589 Śmierć Katarzyny i Henryka

Polskie nazwy warzyw włoskiego pochodzenia

Dzisiejsza polska nazwa Najstarsze poświadczenie w jęz. polskim Włoski źródłosłów Uwagi
sałata 1549 salata „Salata” to dawna forma włoskiego słowa „insalata”, co znaczy dosłownie: „posolona”, bo od dawna przyprawiało się sałatę solą, octem i oliwą. Zresztą od początku słowo to oznaczało zarówno samo warzywo, jak i potrawę z innych, ale podobnie przyprawionych, warzyw, czyli dzisiejszą sałatkę.
fasola 1568 (fazoły) fagioli Warzywo pochodzi z Ameryki, ale dawni Polacy raczej nie byli tego świadomi, bo nazywali je również „grochem” lub „bobem” „włoskim”, „niemieckim” bądź „tureckim”.
karczoch 1586 carciofo Ostatecznie z arabskiego „al-charszufa”. Niektóre języki europejskie przejęły to słowo razem z arabskim rodzajnikiem „al-” (np. ang. „artichoke”), inne bez.
szparag 1605 sparago W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „asparago”.
seler 2. poł. XVII w. sellero W dzisiejszej włoszczyźnie przyjęła się forma „sedano”.
kalafior 1680 (kaulifior) cavolfiore Dosłownie: „kapuściany (cavolo) kwiat (fiore)”
brokuł 1682 (brochul) broccolo
kalarepa 1682 (kaulerapa) cavolo rapa Dosłownie: „kapuściana (cavolo) rzepa (rapa)”
skorzonera (wym.: „skor‑zonera”) 1743 scorzonera Włoska nazwa wyparła rodzimy polski „wężymord”.
pomidor XIX w. pomidori Dosłownie: „złote jabłka”

Obrazki

  • Fragment fryzu z Sali Poselskiej na Wawelu.jpg
  • Władysław Bakałowicz, Renaissance Banquet.jpg
Źródło: „http://zwidelcemwsrodksiazek.pl/index.php?title=Włoszka_z_włoszczyzną_w_posagu&oldid=5078”