Co się święci?
Spis treści
Współczesne porady
- Tradycyjny koszyk wielkanocny, Tipy.Interia.Pl
- Co włożyć do koszyczka wielkanocnego? Symbolika święcenia pokarmów, Garneczki.Pl
- Wielka Sobota: co powinno znaleźć się w koszyczku wielkanocnym? Ewa Stopka
- To trzeba poświęcić w Wielką Sobotę, Parafia p.w. Św. Jadwigi Królowej w Złocieńcu
- Co włożyć do koszyczka wielkanocnego? Dziennik Zachodni
- Tradycyjny wielkanocny koszyczek, gazetka Biedronki
- Zaszywka.Pl
- Święconka: Gdzie i kiedy poświęcisz pokarmy w koszyczkach? Oborniki, Nasze Miasto
| Produkt | Symbolika | Działanie magiczne | Inne produkty o podobnej symbolice lub działaniu |
|---|---|---|---|
| Chleb (lub mączna pascha) | Ciało Chrustusa | Pomyślność, dostatek | Masło |
| Jajka | Nowe życie | Płodność | Zajączek z czekolady |
| Wędliny (szynka, kiełbasa) | ? | Zdrowie, płodność, dostatek | |
| Sól | Prawda, sens życia, nieśmiertelność, gościnność | Oczyszczenie z grzechu | Woda |
| Ciasta (babki, mazurki) | Umiejętność, doskonałość | ||
| Baranek (z ciasta, marcepanu, masła, cukru, czekolady) | Chrystus zmartwychwstały, zwycięstwo życia nad śmiercią i dobra nad złem, pokora i łagodność | Siła, zdrowie | |
| Pieprz | Porozumienie między ludźmi a przyrodą | Zdrowy rozwój zwierząt gospodarskich | Rzeżucha, ocet |
| Ser | Nowe życie | Płodność | |
| Ryby | Pierwszy posiłek Chrystusa po zmartwychwstaniu |
Cytaty biblijne
| W tej samej godzinie wybrali się i wrócili do Jerozolimy. Tam zastali zebranych Jedenastu i innych z nimi, którzy im oznajmili: „Pan rzeczywiście zmartwychwstał i ukazał się Szymonowi.” Oni również opowiadali, co ich spotkało w drodze, i jak Go poznali przy łamaniu chleba. A gdy rozmawiali o tym, On sam stanął pośród nich i rzekł do nich: „Pokój wam!” Zatrwożonym i wylękłym zdawało się, że widzą ducha. Lecz On rzekł do nich: „Czemu jesteście zmieszani i dlaczego wątpliwości budzą się w waszych sercach? […]” […] Lecz gdy oni z radości jeszcze nie wierzyli i pełni byli zdumienia, rzekł do nich: „Macie tu coś do jedzenia?” Oni podali Mu kawałek pieczonej ryby. Wziął i jadł wobec nich. |
| — Ewangelia wg św. Łukasza, rozdz. 24, wersy 33–43, w: Biblia Tysiąclecia, Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003 |
| Reszta uczniów dobiła łodzią, ciągnąc za sobą sieć z rybami. […] A kiedy zeszli na ląd, ujrzeli żarzące się na ziemi węgle, a na nich ułożoną rybę oraz chleb. Rzekł do nich Jezus: „Przynieście jeszcze ryb, któreście teraz ułowili.” Poszedł Szymon Piotr i wyciągnął na brzeg sieć pełną wielkich ryb w liczbie stu pięćdziesięciu trzech. […] Rzekł do nich Jezus: „Chodźcie, posilcie się!” […] A Jezus przyszedł, wziął chleb i podał im – podobnie i rybę. |
| — Ewangelia wg św. Jana, rozdz. 21, wersy 8–13, w: Biblia Tysiąclecia, Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003 |
Błogosławieństwa
| Chlebie Żywy, który zstąpiłeś z nieba i dajesz życie światu, pobłogosław ten chleb i wszelkie świąteczne pieczywo na pamiątkę chleba, którym nakarmiłeś słuchających Ciebie wytrwale na pustkowiu i który wziąłeś w swoje święte i czci godne ręce, aby go przemienić w swoje Ciało. |
| — Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. 2, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2010, s. 256 |
| Baranku Boży, Ty pokonałeś zło i obmyłeś świat z grzechów, pobłogosław to mięso, wędliny i wszelkie pokarmy, które będziemy jedli na pamiątkę baranka paschalnego i świątecznych potraw, jakie Ty spożyłeś z Apostołami podczas Ostatniej Wieczerzy. |
| — Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. 2, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2010, s. 256 |
| Chryste, nasze życie i zmartwychwstanie, pobłogosław te jajka, znak nowego życia, abyśmy dzieląc się nimi w gronie rodziny, bliskich i gości, mogli się także dzielić wzajemnie radością z tego, że jesteś z nami. Pozwól nam wszystkim dojść do Twojej wiecznej uczty w domu Ojca, gdzie żyjesz i królujesz na wieki wieków. |
| — Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. 2, Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2010, s. 256 |
Wieczera sederowa a koszyk ze święconką
| Seder | Święconka | |
|---|---|---|
| Zeroa | Goleń jagnięca, ale może być też kurze udko | Wędliny |
| Bejca | Jajko na twardo dodatkowo podpieczone | Jajka na twardo / pisanki |
| Chazeret | Gorzkie zioło 1, np. sałata rzymska | Rzeżucha |
| Maror | Gorzkie zioło 2, np. chrzan | Chrzan |
| Charoset | Słodka pasta orzechowo-jabłkowa | Czekolada |
| Karpas | Zielone warzywo, np. pietruszka, seler naciowy, zielona cebula | Bukszpan (tylko do ozdoby) |
| Maca | Przaśny chleb | Chleb, babki i inne wypieki |
| Mej melach | Słona woda | Sól |
| Jain | Wino | Wino eucharystyczne, nie umieszczane w koszyku |
Teksty
- Barokowa święconka -- XIX-wieczna fałszywka (w "Kurierze Warszawskim" z 31 marca 1828 r. -- źródło do sprawdzenia)
- Kolberg o święceniu pokarmów w domach
| W sobotę wielką ognia i wody naświęcić, bydło tym kropić i wszystkie kąty w domu poczarować, to też rzecz pilna. W dzień wielkanocny, kto święconego nie je, już zły chrześcijanin. […] O wszechmogący Panie, jeśliże Ty takich świąt potrzebujesz od tego nędznego stworzenia swego? O jakoś Ty zawsze srodze karać raczył takich wymyślaczy swoich! |
| — Mikołaj Rej: Kazania Mikołaja Reja, red. Teodor Haase, Cieszyn: C.K. Nadworna Księgarnia Karola Prochaski, 1883, s. 334 |
Marian Pisarzak
- Błogosławienie pokarmów wielkanocnych
- Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych
- Zwyczaj "święconego" w Kościele zachodnim
- M.P., Błogosławienie pokarmów wielkanocnych w Kościele zachodnim do wydania Rytuału Rzymskiego w 1614 roku, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 2, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1976, ss. 167-240
- s. 230: święcenie pieczonego baranka w Europie od VIII w., szynki i in. mięs, sera, masła, mleka z miodem oraz chleba - od X w., jaj - od XI w., od XIII w. - ryb, od XV/XVI w. - ptaków, wina, piwa, oleju, soli, chrzanu, ziół; od XVII w. - owoców
- masło i ser - brak uzasadnienia biblijnego, działanie lecznicze (pożyteczne dla zdrowia i duszy); s. 213
- ryby - nawiązanie do J 21, 13; s. 214
- olej - brak uzasadnienia biblijnego, działanie lecznicze i ochronne (od grzechu, niebezpieczeństw); s. 215
- woda, mleko z miodem, wino - nawiązanie do dawnego obrzędu chrztu: woda - oczyszczenie, mleko z miodem - nowe życie, ziemia obiecana, wino - krew Chr.; s. 216-217
- chleb - zastępcza komunia (kryzys przyjmowania komunii w średniowiecz); s. 222
- sól - konserwacyjne właściwości soli, symbol nieśmiertelności i mądrości; s. 224
- chrzan - gorzkie zioła, męka Chr., umartwienie i pokuta; s. 225
- nowe owoce - nawiązanie do owocu z drzewa poznania dobra i zła
- M.P., Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych w Polsce, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1979
| Panie, racz przeżegnać to stworzenie giżę* przez wezwanie imienia świętego Twego, żeby było zbawiennem lekarstwem rodzajowi ludzkiemu, i racz to dać, żeby wszyscy, którzy by jej pożywali, nie natłuszczeni, nie natuczeni ani rozszerzeni, żeby mieli przykazaniem twem gardzić, ale iżby w przykazaniu twem posłuszni byli stale, a niebieską tłustością żeby byli napełnieni. Przez Krysta Pana naszego. Amen. |
| — Marian Pisarzak: Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych w Polsce, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1979, s. 218–219 *) „Giża” to staropolskie określenie giczy (mięsa z uda), przeważnie wieprzowej i pewnie zwykle wędzonej. „Stworzenie” w tym wypadku to coś, co zostało stworzone przez Boga (na użytek ludzki), niekoniecznie istota żywa. |
- M.P, Obrzędowość wiosenna w dawnych wiekach w związku z recepcją "święconego" w Polsce, Lud, t. 62, 1978, ss. 53-74
Obrazki
Święcenie w XVI w. (wg miniatury w pontyfikale Erazma Ciołka)
Przygotowania wielkanocne
Święcenie w domu
Święcenie pod krzyżem
Dziewczynki ze święconką (1937)
