10 445
edycji
Zmiany
=== Święta coroczne ===
Czytałem kiedyś, że prawie wszystkie święta żydowskie obchodzi się według tego samego schematu:
# Chcieli nas wszystkich zabić.
# Nie udało im się.
# No to bierzmy się do jedzenia!
I coś w tym jest, bo rzeczywiście większość świąt w judaizmie upamiętnia jakieś cudowne ocalenie Żydów z opresji, którą chcieli mu zgotować jacyś obcy: Egipcjanie, Babilończycy, Persowie, Grecy, Rzymianie itd. Ale wiele z tych świąt ma jeszcze starszy rodowód. Pra-Żydzi świętowali kiedyś po prostu przemijanie pór roku i związane z nim zmiany w przyrodzie, które miały szczególne znaczenie dla ich rolniczego lub pasterskiego trybu życia. Rolnicy i pasterze od zawsze mieli ze sobą na pieńku, co widać choćby w biblijnej opowieści o rolniku Kainie, który zamordował swojego brata, pasterza Abla. Ale w imię jedności narodowej święta rolnicze i pasterskie wypadające w podobnym czasie połączono, a potem skojarzono z wydarzeniami (historycznymi lub legendarnymi) z dziejów narodu żydowskiego.
[[File:Żydowski rok liturgiczny.png|400px|right|Żydowski rok liturgiczny]]
Wczesną wiosną rolnicy obchodzili początek żniw jęczmienia, a pasterze cieszyli się, że owce im się kocą. Ci pierwsi jedli z tej okazji macę, tj. przaśniki (niewyrośnięte pieczywo -- w przeciwieństwie do kwaśników, czyli chleba na zakwasie) ze świeżo zmielonych ziaren z nowego zbioru, a drudzy -- pieczoną jagnięcinę. Z połączenia tych dwóch tradycji powstało Święto Przaśników, zwane też Paschą (''Pesach''), upamiętniające rzekomą ucieczkę Żydów z niewoli egipskiej (według Biblii znakiem rozpoznawczym uciekinierów były framugi pomalowane krwią baranka, a chleb jedli niewyrośnięty, bo uciekali w pośpiechu). Siedem tygodni później wypada wspomniane już Święto Tygodni (''Szawuot''), które obchodzi się jedząc potrawy mleczne. Pierwotnie było to rolnicze święto początku żniw pszenicy, a zarazem pasterskie święto cielenia się krów. W lecie świętowano początek winobrania; dziś jest to jedno z pomniejszych świąt, obchodzone jako żydowski odpowiednik walentynek. Natomiast początek jesieni, a zarazem pory deszczowej, to okres świąt trwających prawie cały miesiąc: żydowskiego Nowego Roku (''Rosz ha-Szana''), Dnia Pojednania (''Jom Kipur'') oraz Święta Szałasów (''Sukkot''). Celebrowano wówczas koniec winobrania i zbiory innych owoców. Do dziś jednym z symboli Nowego Roku jest jabłko, a Święta Szałasów -- cytron (ze skrzyżowania cytronu z limonką pochodzi cytryna). To ostanie święto to także pamiątka po pasterskich przodkach Żydów -- nomadach mieszkających w namiotach i szałasach. Pod koniec jesieni wypada Święto Świateł (''Chanuka''), kiedy to Żydzi zajadają się tłustymi smakołykami jak pączki i placki ziemniaczane; w tym czasie bowiem zbierano oliwki i tłoczono z nich oliwę -- używaną zarówno w kuchni, jak i do napełniania lamp. Wreszcie w okolicach stycznia, kiedy w Izraelu kwitną drzewa migdałowe, Żydzi obchodzą Nowy Rok Drzew (''Tu bi-Szwat''), czyli dzień od którego odlicza się lata, po których można jeść owoce z danego drzewa.
* Pascha
** mąka, krupy, chleb na zakwasie, alkohol zbożowy itd., a nawet warzywa strączkowe - zakazane