Zmiany

Po okresie ogólnego zamieszania związanego z inwazją Filistynów (to od nich pochodzi nazwa „Palestyna”) i innych „Ludzi z Morza” oraz upadkiem wielkich cywilizacji późnej Epoki Brązu, Kananici z gór podbili podupadłe miasta Kananitów nizinnych, narzucając im swoje zwyczaje i tworząc dwa nowe państewka: najpierw Izrael, ze stolicą w Samarii, a nieco później Judę, trochę mniejszą i bardziej na południu, ze stolicą w Jerozolimie. W obu państwach wyznawano w zasadzie nadal dawną kananejską religię, z tym że na północy na czele panteonu stał jeszcze dawny semicki El (stąd nazwa państwa: ''Jisra El'', czyli „rządzi El”), podczas gdy w Judzie za głównego boga uznano Jahwego, który nie bardzo wiadomo, skąd się wziął.

Tymczasem Asyria pozbierała się po upadku i zaczęła odbudowywać swoje imperium, używając przy tym nowej broni, jeszcze lepszej niż z brązu, tym samym dając początek Epoce Żelaza. W 720 r.p.n.e. Sargon II podbił Izrael i deportował izraelicką elitę wgłąb Asyrii, a Juda stała się asyryjskim lennem. W tych warunkach Jerozolima rosła w siłę, a świątynia Jahwego w tym mieście stała się głównym ośrodkiem religijnym dla mieszkańców nie tylko Judy, lecz i podbitego Izraela. Ale w międzyczasie Babilon wyrósł na główne mocarstwo Bliskiego Wschodu i podbił Asyrię razem z Izraelem, a w 587 r.p.n.e. Nabuchodonozor II zdobył Jerozolimę, świątynię Jahwego zburzył, zaś judejską elitę deportował wgłąb Babilonii. O Izraelitach uprowadzonych do Asyrii (tzw. zaginionych plemionach) wszelki słuch zaginął, za to o Judejczykach, którzy trafili do niewoli nad rzekami Babilonu, wiadomo, że [https://www.youtube.com/watch?v=l3QxT-w3WMo siedzieli i płakali.] Ale nie wszyscy; niektórzy się zasymilowali, przyjmując nawet podwójne hebrajsko-babilońskie imiona (przykłady za chwilę).