Kto nauczył Francuzów jeść widelcem?

To są ludzie, którzy uczyli się od nas jeść widelcem parę wieków temu…

— Bartosz Kownacki, wypowiedź w programie „Jeden na jeden”, TVN24, 12 października 2016 r.

• TVN24, Wiceszef MON: Francuzi to ludzie, którzy uczyli się od nas jeść widelcem parę wieków temu
• Dining with the Hermaphrodites: Courtly Excess and Dietary Manuals in Early Modern France
• Les honneurs de Venise à Henri de Valois, roi de France et de Pologne
• Diplomatic Gifts on Henri III's Visit to Venice in 1574
• Carolin C. Young, Catherine de Medici's Fork
• Barbara Ketcham Wheaton, Savoring the Past: The French Kitchen and Table from 1300 to 1789
• La fourchette de table s’impose laborieusement en France
• Les honneurs de Venise à Henri de Valois, roi de France et de Pologne
• Henri III à Venise
• La fuite en France (wybór źródeł)

Pożegnanie z Polską

Żegnaj Polsko! Żegnaj ziemio wiecznych mrozów, wiecznej zimy. Do twych lodowatych płaszczyzn za nic w świecie nie wrócimy. Nienawidzę twoich równin, w których nigdy śnieg nie taje. Wstrętnym mi jest i twój naród, i powietrze, i zwyczaje. […] Lachy harde, lekkomyślne, barbarzyńskie! Próżno chcecie Marsa wojowniczą sławę na szerokim zyskać świecie. Drzemać zwykliście za stołem półprzytomni, podchmieleni, Wykąpani w win czerwieni, pijanice zatraceni! ENGLISH Farewell, o Poland! Adieu, lifeless plains Where frost, ice and snow forever obtains. Your climes, your customs made my stomach churn; Goodbye, I'm leaving never to return! […] Barbaric people, arrogant and vain, Believing yourselves to match Mars in fame, All you ever do is sit around and drink, Snore at the table and beneath it sink.

— Philippe Desportes: Pożegnanie Polski, tłum. Julian Ejsmond; w: J. Ejsmond: Polska w pieśniach cudzoziemskich, Warszawa: Jan Cotta, 1915, s. 45–47 Adieu, Pologne, adieu, plaines désertes, Toujours de neige et de glace couvertes, Adieu, pays d'un éternel adieu: Ton air, tes mœurs m'ont si fort su déplaire, Qu'il faudra bien que tout me soit contraire, Si jamais plus je retourne en ce lieu. […] Barbare peuple, arrogant et volage Vanteur, causeur n'ayant rien que langage, Qui, jour et nuit, dans un poisle enfermé, Pour tout plaisir se joue avec un verre, Ronfle à la table ou s'endort sur la terre, Puis comme un Mars veut être renommé. […] Tekst oryginalny: Adieu, Pologne, adieu, plaines désertes, Toujours de neige et de glace couvertes, Adieu, pays d'un éternel adieu: Ton air, tes mœurs m'ont si fort su déplaire, Qu'il faudra bien que tout me soit contraire, Si jamais plus je retourne en ce lieu. […] Barbare peuple, arrogant et volage Vanteur, causeur n'ayant rien que langage, Qui, jour et nuit, dans un poisle enfermé, Pour tout plaisir se joue avec un verre, Ronfle à la table ou s'endort sur la terre, Puis comme un Mars veut être renommé. […]

Odpowiedź Kochanowskiego

Stójcie, męże! Nie zmykajcie, jakoby was gzy goniły. Czy wam polska ziemia zbrzydła, czy wam polski lud niemiły? […] Polska jest dla cudzoziemców zawsze pełną gościnności, Ale tyran i nikczemnik nigdy długo w niej nie gości. […] Stój Francuzie! Nim pogardzisz tym hiperborejskim krajem, Ugościmy cię serdecznie staropolskim obyczajem. […] Mówisz, żeśmy zwykli drzemać za stołami podchmieleni, Że się w jadle lubujemy i w zamorskich win czerwieni? Na wasze to powitanie pod radosny dźwięk gitary Polak pląsał, wychylając najprzedniejszych win puchary. Ty zaś zbiegu, niewdzięczniku, gromisz nas plugawą mową, Poczytując nam gościnność za przywarę narodową. ENGLISH Stop, o Frenchmen! Hold your horses! What's the reason for your flight? Only tyrants run from Poland like a dog annoyed by flies. […] We applauded your arrival, played the gittern and drank wine, Did our best that you feel welcome: all you ever did was whine, Call us drunks and take our earnest hospitality for vice. You ungrateful, savage aliens! We are tired of being nice.

— Jan Kochanowski: Pożegnanie Polski [Gallo crocitanti ἀμοιβή], tłum. Julian Ejsmond; w: ibid., s. 48–52 State, viri, quae causa fugae? Non Trinacris haec est Ora, nec infames funesto vespere terrae. Sarmatia est, quam Galle fugis, fidissima tellus Hospitibus; fastus tantum impatiensque tyranni Sarmatia est, cui verba prius, nunc terga dedisti Continuasque fugam, quasi musca agitere canina. […] Atque ego, Galle, quidem fateor, neque forsitan ipse Inficias ibis, vos summo hominumque deorumque Applausu exceptos, passimque agitata per urbes Adventu vestro convivia, nec puduisse Sauromatam pictis redimitum tempora sertis Ad citharam saltare rudem, Bacchoque madere, Quippe ut Galle fidem faceret tibi simplicis atque Non fucati animi, quo confidentius et tu Laetum ageres convivam, epulis acceptus amicis. Tu vero ingratus fugitivus, barbarus, hospes Officium in vitium trabis et temeto conspergis Non tantum me, sed proprios etiam ebrie versus. Tekst oryginalny: State, viri, quae causa fugae? Non Trinacris haec est Ora, nec infames funesto vespere terrae. Sarmatia est, quam Galle fugis, fidissima tellus Hospitibus; fastus tantum impatiensque tyranni Sarmatia est, cui verba prius, nunc terga dedisti Continuasque fugam, quasi musca agitere canina. […] Atque ego, Galle, quidem fateor, neque forsitan ipse Inficias ibis, vos summo hominumque deorumque Applausu exceptos, passimque agitata per urbes Adventu vestro convivia, nec puduisse Sauromatam pictis redimitum tempora sertis Ad citharam saltare rudem, Bacchoque madere, Quippe ut Galle fidem faceret tibi simplicis atque Non fucati animi, quo confidentius et tu Laetum ageres convivam, epulis acceptus amicis. Tu vero ingratus fugitivus, barbarus, hospes Officium in vitium trabis et temeto conspergis Non tantum me, sed proprios etiam ebrie versus.

• Odpowiedź anonimowego Polaka: [1]

Trasy przejazdu Henryka

Trasy przejazdu Henryka:

  z Paryża do Krakowa (IX 1573 – II 1574)

  i z powrotem przez Wenecję (VI – IX 1574)

Granice:

  Królestwa Francuskiego

  Rzeczypospolitej Polskiej

  Republiki Weneckiej

• Z Francji do Polski
  • Paryż, koniec IX
  • Vitry-sur-Seine, 16 XI
  • Nancy
  • Metz, 3 XII
  • Saarburg
  • Mainz
  • Frankfurt/Main
  • Fulda, 25 XII
  • Torgau, 1 I
  • Frankfurt/Oder, 17 I
  • Międzyrzecz, 25 I
  • Poznań
  • Kórnik
  • Pyzdry
  • Kalisz
  • Wieluń
  • Częstochowa
  • Balice, 15 II
  • Kraków, 18 II
• Z Polski do Francji
  • Kraków, 14 VI
  • Pszczyna
  • Wiedeń, 24 VI
  • Bawaria (nie po drodze!)
  • Tyrol (nie po zdrodze!)
  • Furlania
  • Wenecja, 18 VII
  • Padwa
  • Ferrara, 27 VII
  • Mantua, 2 VIII
  • Casale (w górę Padu)
  • Turyn, 11 VIII (w górę Padu)
  • Chambéry, 2 IX
  • Lyon, 6 IX
  • Paryż

Obrazki

• Bartolomeo Scappi, Opera, ilustracja z łyżką, widelcem i nożem
• Trousse contenant 3 couteaux et une fourchette
• Henryk III w Wenecji

• 
  Portret Henryka III
• 
• 
• 
• 
  Wybór Henryka na króla polskiego
• 
  Wjazd Henryka do Krakowa
• 
  Wyjazd Henryka z Polski
• 
  Spotkanie Henryka z dożą weneckim (szkic do fresku)
• 
• 

---

• Bo na zupę trzeba włoszczyzny