Gastronomiczny Order Pomiana

Z Z widelcem wśród książek
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Wstęp

Ogólnie o orderze Pomiana

  • Odznaka orderu Pomiana

Patron orderu: Guru galijskiej gastronomii

O Edwardzie Pożerskim herbu Pomian

  • Edward Pożerski herbu Pomian

Potrawa pierwsza: Czy Pożerski pożerskie pożerał kotlety?

Założyciel orderu: Ostatni Sarmata w Polsce Ludowej

Trochę ponad rok temu zgłosiłem się do prof. Jarosława Dumanowskiego, kierownika Centrum Dziedzictwa Kulinarnego na Wydziale Nauk Historycznych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, z zamiarem doktoryzowania się z historii kulinarnej. Nie miałem jednak jeszcze pomysłu, o czym konkretnie miałbym rozprawę doktorską napisać. Profesor zaproponował, żebym zajął się kolekcją przepisów kuchennych ze zbiorów Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie. Jeśli cokolwiek wiecie o tej placówce, to pewnie nie zdziwi Was moja pierwsza reakcja: przecież to jest muzeum zegarów słonecznych! No i rzeczywiście, unikatowa kolekcja zegarów słonecznych, którą w 1895 r. rozpoczął miejscowy lekarz, Feliks Przypkowski, a później rozbudował jego syn Tadeusz, jest największą chlubą jędrzejowskiego muzeum. Lecz Tadeusz Przypkowski nie tylko kontynuował pasję ojca, ale miał też różne własne; interesował się historią sztuki i astronomii, fotografią bromolejową, bibliofilstwem i ekslibrysami, heraldyką, a oprócz tego był też smakoszem i zbieraczem kulinariów.

  • Tadeusz Przypkowski

  • Tadeusz Przypkowski (1905–1977) – w fotelu pod portretem swojego ojca, Feliksa Przypkowskiego (1872–1951). Z prawej strony stoi jego syn, Piotr Maciej Przypkowski (ur. 1947), a po lewej – wnuk, Jan Aleksander Przypkowski (ur. 1973), obecny dyrektor Muzeum im. Przypkowskich.

  • Ekslibrys Przypkowskiego

  • Ekslibrys gastronomiczny Przypkowskiego

Pamiętam doskonale to ostatnie święcone u Zamoyskiego.* W najbardziej uroczystym momencie najstarszy z nas, Alfred Lauterbach,† dyrektor zbiorów Zamku Królewskiego, miał dostojną przemowę. Ale kiedy doszedł do słów: „Tak tu wspaniale i spokojnie obchodzimy staropolskie święcone, w chwili, gdy ten Hitler… ten Hitler… ten Hitler”, nie mógł z tego Hitlera wybrnąć, dopóki mu Roman Jasiński‡ obok siedzący nie powiedział cicho: „w dupę jebany”, co też Lauterbach donośnie i uroczyście powtórzył. I zaszokowany tym skrzydlatym słowem usiadł czerwony jak burak! Zapanowała cisza, a stare ciotki Zamoyskiego próbowały udawać, że nie słyszały! Zamoyski wspaniale wyszedł z tej sytuacji. Wyjął z tylnej kieszeni dwa rewolwery i parokrotnie strzelił do stojących w rogach wypchanych wielkich niedźwiedzi. Ogary słysząc strzały, wyłamały drzwi i sforą zalały gości. W ten sposób sytuacja była delikatnie uratowana.
— Tadeusz Przypkowski, cyt w: Janusz Miliszkiewicz: Na początek -- zupa cebulowa przypkowska, w: Rzeczpospolita, 3 kwietnia 1999
* August Zamoyski (1893--1970), rzeźbiarz
† Jan Alfred Lauterbach (1884--1943), historyk sztuki
‡ Roman Jasiński (1900--1987), pianista


Ojciec nigdy niczego nie ugotował. Nie potrafił. Nawet nie czynił w tej mierze żadnych prób. On był po prostu smakoszem. Znał się na dobrym jadle, pisał o nim i przede wszystkim mówił. No i oczywiście jadł.
— Piotr Maciej Przypkowski, cyt. w: Piotr Adamczewski: Mistrz propagandy, w: Polityka, 3 listopada 2006

Pierwsza sztuka świata

O poglądach Przypkowskiego na sztukę kulinarną

  • Sobieski i Marysieńka

  • Podkładka pod piwo z zegarem słonecznym

Kapituła orderu

Jednogłośnie‎ ‎postanowiono‎ ‎dążyć‎ ‎do‎ ‎przywrócenia dawnej‎ ‎sławy‎ ‎Polskiej‎ ‎Kuchni, jako‎ ‎wybitnemu‎ ‎działowi‎ ‎Polskiej‎ ‎Kultury,‎ ‎przez‎ ‎sprecyzowanie‎ ‎i‎ ‎na‎ ‎podstawie‎ ‎nowej‎ ‎bazy‎ ‎ustrojowej‎ ‎wprowadzenie‎ ‎w życie‎ ‎jej‎ ‎pojęcia‎ ‎jako‎ ‎sztuki‎ ‎na naukowym‎ ‎podkładzie‎ ‎empirycznym‎ ‎czy‎ ‎badawczym,‎ ‎w przeciwieństwie‎ ‎do‎ ‎dotychczasowego‎ ‎jej‎ ‎traktowania‎ ‎jako zbiurokratyzowanego‎ ‎rzemiosła i‎ ‎przemysłu,‎ ‎co‎ ‎doprowadziło‎ ‎do jej‎ ‎tak‎ ‎powszechnie‎ ‎dyskutowanego‎ ‎upadku.‎
— Rezolucja przyjęta przez kapitułę orderu Pomiana w drugą rocznicę śmierci Edwarda Pożerskiego; cyt. w: Janusz Miliszkiewicz: Przypkowski i PRL, w: Spotkania z Zabytkami, nr 10 (116), Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, październik 1996, s. 36

  • Obiad kapituły orderu Pomiana w drugą rocznicę śmierci Edwarda Pożerskiego. U prawego szczytu stołu siedzi gospodarz spotkania, wielki mistrz Tadeusz Gronowski, a u lewego stoi kanclerz kapituły Tadeusz Przypkowski.

  • Order Pomiana - Polska.jpg

Gomułka i Cyrankiewicz

  • Józef Cyrankiewicz

Lista członków kapituły

Wizerunek Imię i nazwisko
(ur. -- zm.)		 Opis
Tadeusz Gronowski Tadeusz Gronowski
(1894–1990)		 Malarz i grafik.[1]
Wielki mistrz kapituły.
Tadeusz Przypkowski Tadeusz Przypkowski
(1905--1977)		 Gnomonik, historyk nauki i sztuki.
Kanclerz kapituły.
Józef Cyrankiewicz Józef Cyrankiewicz
(1911–1989)		 Premier
Lucjan Motyka Lucjan Motyka
(1915–2006)		 Minister kultury i sztuki
Adam Rapacki Adam Rapacki
(1909–1970)		 Minister spraw zagranicznych
Przeźroczysty kwadrat.png Edward Sznajder
(1920--1978)		 Minister handlu wewnętrznego
Zygmunt Garstecki
 Zygmunt Garstecki
(1912–1988)		 Wiceminister kultury i sztuki
Jaroslaw Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewicz
(1894–1980)		 Poeta i pisarz, dyplomata, poseł na Sejm
Jan Brzechwa Jan Brzechwa
(1898–1966)		 Poeta i pisarz, radca prawny ZAiKS.
Zmarł w drugim roku działalności kapituły.[2]
Stanisław Konopka Stanisław Konopka
(1896--1982)		 Historyk medycyny, założyciel Głównej Biblioteki Lekarskiej
Andrzej Michałowski Andrzej Michałowski
(ur. 1934)		 Wojewódzki konserwator zabytków w Kielcach
Aleksander Szczygieł Aleksander Szczygieł
(1906--1983)		 Fizjolog, założyciel Instytutu Żywności i Żywienia
Damazy Tilgner Damazy Jerzy Tilgner
(1904--1997)		 Agrotechnik, profesor technologii przetwórstwa mięsnego
Mirosław Żuławski Mirosław Żuławski
(1913--1995)		 Pisarz, dyplomata, reprezentant Polski w Unesco

Potrawa druga: Homar po polsku

  • 50 dag wędzonego dorsza
  • 2 marchewki (10 dag)
  • Połowa cytryny i natka pietruszki
  • 10 dag majonezu

Obrać dorsza tak, aby nie została ani jedna ość, i podzielić na cząstki. Marchewki obrać i zetrzeć na drobnej tarce. Skropić wszystko cytryną i razem wymieszać, dodając majonez. Przystroić natką pietruszki, a jeśli koniecznie chce się zaimponować potrawą, to można jeszcze domieszać oryginalnego homara lub kraby z puszki. I tak nikt się nie pozna, bo dorsz będzie różowy -- jak homar -- i równie smaczny, a przy tym nie tuczący. Ta świetna przystawka do obiadu -- tania, elegancka i smaczna -- jest specjalnością domu prof. Tadeusza Gronowskiego, nie tylko słynnego plastyka, ale i Kawalera Orderu Pomiana (odznaka dla smakoszy).

— Irena Gumowska: Obiad w pół godziny, Warszawa: Watra, 1980, s. 135

  • Tadeusz Gronowski w kuchni (1956) -- raczej pozowane

  • Maria i Tadeusz Gronowscy

Kawalerowie orderu

  • Przypkowski (z prawej) wręcza odznaki orderu Pomiana Rogerowi Topolinskiemu (z lewej) i Jean-Dominique'owi Arnaboldiemu (Paryż, 1965)

  • Przypkowski z członkami francuskiego kolegium orderu Pomiana (Paryż, 1971)


Wizerunek Imię i nazwisko
(ur. -- zm.)		 Kraj zamieszkania* Opis
Ang Kim Khoan Ang Kim Khoan 🔊
(1910–1978)		 KHM.png Kambodża Hotelarz, minister turystyki Kambodży,[3] dyrektor generalny sieci hoteli pod nazwą Khmerska Spółka Zajazdów Królewskich (Société khmère des Auberges royales).[4]
Odznaczenie orderem odbyło się w Paryżu.[5]
Karykatura Jean-Dominique'a Arnaboldiego Jean-Dominique Arnaboldi 🔊
(1919--1974)[6]		 FRA.png Francja Dziennikarz zajmujący się tematyką gastronomiczną, jeden z jurorów turnieju o Złotą Patelnię (Poêle d’or)[7]
Gian Giuseppe Brenna Gian Giuseppe Brenna 🔊
(1920--2006)		 ITA.png Włochy Dentysta, z zamiłowania gastronom, delegat prowincji Como w Lombardii do Włoskiej Akademii Kulinarnej (Accademia Italiana della Cucina)[8]
Przeźroczysty kwadrat.png André Hurtrel 🔊
(1917--1995)		 FRA.png Francja Dziennikarz, założyciel Krajowego Związku Rzeczników Prasowych, prezes Narodowego Komitetu Gastronomicznego (Comité National de la Gastronomie), przewodniczący jury turnieju o Złotą Patelnię.[9]
Przypkowskiego odznaczył komandorią Złotej Patelni za pracę nad polsko-francuskimi relacjami kulinarnymi.[10]
Stanisław Kozioł Stanisław Kozioł
(1899--1974)		 GBR.png W. Brytania Właściciel londyńskiej restauracji Lucullus[11]
Przeźroczysty kwadrat.png Władysław Edward Kucharski
(1879--1973)		 POL.png Polska Kucharz. Kucharzami byli też jego dziadek, ojciec, brat i syn. Gotował dla arystokratów i dyplomatów, m.in. dla Jarosława Iwaszkiewicza.[12] Po II wojnie światowej szef kuchni w Grand Hotelu w Sopocie oraz w ośrodku konferencyjno-wypoczynkowym Polskiej Akademii Nauk w pałacu w Jabłonnie.[13]
Przeźroczysty kwadrat.png Édouard Longue 🔊
(1908--1989)[14]		 FRA.png Francja Dziennikarz, pisarz, krytyk kulinarny, założyciel Francuskiego Towarzystwa Prasy Gastronomiczno-Turystycznej (Association française de la Presse gastronomique et touristique),[15] prezes Francuskiego Związku Dziennikarzy, Pisarzy i Redaktorów Gastronomów (Union française des journalistes, écrivains et éditeurs gastronomes),[16] wiceprezes Międzynarodowej Federacji Prasy Gastronomicznej (Fédération internationale de la Presse gastronomique),[17] w 1980 r. nagrodzony Złotym Piórem (Goldene Feder) przez Akademię Gastronomiczną Niemiec (Gastronomische Akademie Deutschlands). Siostrzeniec Edwarda Pożerskiego.[18]
Gianni Mantero Gianni Mantero 🔊
(1897–1985)		 ITA.png Włochy Architekt, grafik, kolekcjoner ekslibrysów.[19]
Związków z gastronomią nie udało mi się ustalić.
Roger Roucou Roger Roucou 🔊
(1921--2012)		 FRA.png Francja Właściciel lugduńskiej restauracji La Mère Guy, w latach 1983--87 prezes stowarzyszenia Białych Czapek Lugduńskich (Toques Blanches Lyonnaises),[20] a w latach 1988--91 prezes Stowarzyszenia Kuchmistrzów Francji (Maîtres Cuisiniers de France)[21]
Claude Terrail Claude Terrail 🔊
(1918--2006)		 FRA.png Francja Właściciel paryskiej restauracji La Tour d'Argent[22]
Przeźroczysty kwadrat.png Grzegorz Stanisław Tomaszewski
(1927--1999)[23]		 DNK.png Dania Kucharz, współzałożyciel duńskiej firmy Jensens Konserves produkującej konserwy i zupy w puszce.[24] Później właściciel Instytutu Gastronomicznego (Gastronomisk Institut), czyli firmy oferującej doradztwo w zakresie gastronomii, w Hørsholm pod Kopenhagą.[25]
Roger Topolinski Roger Topolinski 🔊
(1905--1994)		 FRA.png Francja Właściciel paryskiej restauracji Lapérouse[26]
Winieta tytułowa Przekroju Redakcja tygodnika Przekrój POL.png Polska Przypkowski i ,,sfafikowani" z nim dziennikarze często pisali o jego działalności właśnie na łamach Przekroju.
Odznaczenie odebrał zastępca redaktora naczelnego Jan Kalkowski (1922--1989).[27]
Logo Pudliszek Przedsiębiorstwo Pudliszki POL.png Polska O pionierskiej roli zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego w Pudliszkach wspomniałem już kiedyś pisząc o historii keczupu.
Odznaczenie odebrał dyrektor naczelny zakładu Zbyszko Trzeciakowski (1913–1989).[1]

‎*)‎ W chwili odznaczenia orderem Pomiana

Potrawa trzecia: Przypkowska zupa cebulowa

  • Kobiety w kuchni u Przypkowskich
  • Anegdota Dumasa o Leszczyńskim i zupie cebulowej
Przypkowska zupa cebulowa (pod tą nazwą spopularyzowana już wśród smakoszy Paryża, a nawet serwowana w najlepszej restauracji Madrytu, od pokoleń tradycyjnie podawana w rodzinie Przypkowskich. Posiadając wszelkie cechy staropolskiej kuchni, nie figuruje jednak w drukowanych książkach kucharskich). Półtora litra chudego rosołu wołowego, 6 dużych słodkich cebul (jeżeli cebule zbyt ostre, zupa wymaga lekkiego przysłodzenia), 6 kromek żytniego ciemnego razowego chleba, 30 do 40 g masła i do smaku: gałka muszkatołowa, imbir, goździki korzenne, pieprz, sól i o ile można curry, która przecież wreszcie do Polski dociera! Cebule w cienkich plastrach przysmażyć na maśle na złoto, kromki chleba zaś osobno przysmażyć na chrupiąco, pokruszyć i razem z cebulą rozgotować w rosole, przetrzeć przez gęste sito, dodać korzeni do smaku indywidualnego i o ile przy tym ostygła – podgrzać przed podaniem w głębokich czarkach, z kruchymi ciasteczkami. Aleksander Dumas w swych gastronomicznych rozważaniach podaje anegdotę, jak Stanisław Leszczyński spóźnił się o dwa dni na przyjęcie do królowej córki w Wersalu, przyrządzając na ten polski sposób doskonałą francuską zupę cebulową, jaką mu w gospodzie po drodze podali.
— Stefania Przypkowska: Garść kulinarnych polskich przepisów, w: Maja Berezowska, Stefania Przypkowska, Tadeusz Przypkowski, Magdalena Samozwaniec: Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977, s. 83

  • Król Stanisław Leszczyński doprawia zupę cebulową.
    Mal. Maja Berezowska (1970)

  • Przypkowska zupa cebulowa.
    Ryt. Tadeusz Przypkowski

Losy orderu

Przypisy

  1. ↑ Adrian Sobieszczański: Twórczość Tadeusza Gronowskiego w latach 20. na przykładzie wybranych realizacji, w: Varsavianista, Warszawa: Fundacja Hereditas, 12 maja 2024
  2. ↑ Mariusz Urbanek: Brzechwa nie dla dzieci, Iskry, 2023
  3. ↑ Ang Kim Khoan (1910–1978?), w: Nasir Abdoul-Carime: Association d'échanges et de formation pour les études khmères
  4. ↑ La société khmère des auberges royales : Un équipement touristique de grande classe, w: Le Monde diplomatique, Paris: październik 1963, s. 15
  5. ↑ Tadeusz Przypkowski: Przypkowski dekoruje, w: Przekrój, nr 1240, Kraków: 12 stycznia 1969, s. 8
  6. ↑ Jean Dominique Arnaboldi : Base de données des décès de l'insee, w: Généafrance
  7. ↑ Ghislaine Kapandji, Élie Morhange: Vente aux enchères gastronomique sous les auspices de Bacchus et de Comus…, Paris: 2016, s. 50--51
  8. ↑ Andrea Bambace: Campo di Tremezzina, una piazza dedicata a Gian Giuseppe Brenna, w: Espansione TV, Como: 27 września 2018
  9. ↑ Le Souillagais Pierre Arnal « Poêle d’Or » 1969, w: Souillas.net
  10. ↑ Order Pomiana, w: Przekrój, 1095-96 (14-15/1966), Kraków: 4 kwietnia 1966, s. 8
  11. ↑ Andrzej W. Kaczorowski: Służba Bezpieczeństwa na tropach Tola z Łyczakowa, w: Wschodni Rocznik Humanistyczny, t. X, 2014, s. 80--81 (przypis 45)
  12. ↑ Agnieszka Kuś: Pawłowa i Kucharski: Kto serwował Iwaszkiewiczom kurę po literacku?, w: Polskie Radio Czwórka, 25 października 2021
  13. ↑ Biogram dołączony do listy odznaczonych orderem Pomiana, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
  14. ↑ Acte de décès à Paris 18e arrondissement (75018) pour l'année 1989, w: Acte Décès
  15. ↑ Le Souillagais Pierre Arnal « Poêle d’Or » 1969, w: Souillas.net
  16. ↑ Édouard Longue: Respect du goût d'autrui en gastronome, w: Feuille d'Avis du Valais, No 19, Sion: 23 stycznia 1968, s. 9
  17. ↑ Gastronomy and Gastronomes, w: H. L. Cracknell, G. Nobis: Practical Professional Gastronomy, London: Palgrave, 1985, s. 330
  18. ↑ Hervé This: Cours de gastronomie moléculaire n°2 : Les précisions culinaires, Éditions Belais – Éditions Quæ, 2010, s. 104, określa Édouarda Pomiane'a i Édouarda Longue'a jako ,,l'oncle et le neveu", co można rozumieć jako ,,wuj i siostrzeniec" albo ,,stryj i bratanek". Dorota Pietrzkiewicz: Francusko-polskie życie Edwarda Aleksandra Pożerskiego, w: Studia Polonijne, 41, 2020, s. 78, podaje, że Edward Pożerski miał brata Witolda i siostrę Emilię. Zakładam, że jeśli obaj Édouardowie nosili różne nazwiska, to byli raczej wujem i siostrzeńcem.
  19. ↑ Gianni Mantero, w: British Museum
  20. ↑ Guide Toques Blanches Lyonnaises 2021, red. Hervé Bal, France Médias Internationnal, 2021, s. 26
  21. ↑ Notre histoire, w: Association des Maîtres Cuisiniers de France, Paris
  22. ↑ Frank J. Prial: Claude Terrail, 88, Model of a Restaurateur, Dies, w: The New York Times, 7 czerwca 2006
  23. ↑ Grzegorz Stanisław Georges 'Georg' Tomaszewski, w: Kendtes Gravsted
  24. ↑ Polsk kok fyldte Jensen på dåse, w: Bjarne Jensen: Bogen om Jensen, Turbine, 2017
  25. ↑ Samling af anmeldelser til handelsregistrene, Nr. 5, Handelsministeriet, 1968, s. 89
  26. ↑ Roger Topolinski : restaurant Lapérouse à Paris (France), w: È molto goloso, WordPress, 2 maja 2021
  27. ↑ Andrzej Klominek: Życie w Przekroju, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Most, 1995, s. 324--325

Bibliografia

Źródło: „http://zwidelcemwsrodksiazek.pl/index.php?title=Gastronomiczny_Order_Pomiana&oldid=9648”