Zmiany

Najważniejszym bóstwem litewskiego panteonu jest bóg dziennego nieba o imieniu '''Dievas''' (chrześcijańscy misjonarze na Litwie swojego Boga tym imieniem nazywają). Dievas, zwany też Andajusem, czyli Najwyższym, lubi dla niepoznaki przyjmować postać pierdołowatego staruszka, który jednak ma tę moc boską. Tu się potknął, tam coś upuścił i tak zupełnie przypadkiem stworzył świat. Na co dzień sprawami ziemskimi się nie zajmuje, a do zarządzania światem deleguje swojego syna, gromowładnego '''Perkūnasa''', zwanego też Diviriksasem, czyli Boskim Posłańcem. Czy Perkūnas (odpowiednik zapomnianego już słowiańskiego Peruna, germańskiego Thora, greckiego Zeusa i rzymskiego Jowisza) miał jakąś matkę, czy też pojawił się nagle jak grom z jasnego nieba, nie wiadomo. Litwini oddają mu część przy rosnących na wzgórzach dębach, czyli drzewach, w które szczególnie często uderzają pioruny. Ale Perkūnas nie jest panem tylko niszczycielskich zjawisk pogodowych; to on zsyła życiodajny deszcz, którym zapładnia swoją żonę, '''Žemynę''', boginię ziemi. Sprzyja również litewskim wojownikom, dla których nawet pewnego razu skuł lodem Dźwinę, żeby wojsko mogło suchą stopą przejść na drugą jej stronę. Jego głównym przeciwnikiem jest '''Velnias''', bóg podziemi i terenów podmokłych, władca dusz o jednym, wszystko widzącym, oku (odpowiednik słow. Welesa, germ. Odyna i gr. Hadesa, a chrześcijańscy misjonarze utożsamiają go, rzecz jasna, z diabłem). Wróćmy do pani Perkūnasowej, czyli Žemyny. Bogini ziemi jest córką '''Saulė''' i '''Mėnua''', czyli bogini słońca i boga księżyca. Nie jest to, niestety, szczęśliwe małżeństwo; Mėnuo zakochał się bowiem w pięknej '''Aušrinė''', bogini gwiazdy zarannej (por.: słow. Jutrzenka, gr. Eos, rzym. Aurora, indyjska Uszas). Zdradzona Saulė poskarżyła się Perkūnasowi, który za karę obił teściowi twarz (siniaki widać do tej pory na tarczy księżyca). Ustanowiono też naprzemienną opiekę nad córką: Saulė widzi się z Žemyną tylko w dzień, a Mėnuo – w nocy. Žemyna i Perkūnas mają dwójkę dzieci – bliźniaków zwanych '''Ašvieniai''' (por.: ind. Aświnowie, słow. Lel i Polel, gr. Kastor i Polluks), którzy pod postacią rączych rumaków ciągną przez nieboskłon powóz swojej babci, Saulė, w którym wiezie ona rozgrzaną do jasności tarczę słoneczną wykutą specjalnie przez boskiego kowala '''Teliavelisa''' (por.: słow. Swarog, gr. Hefajstos, rzym. Wulkan). Warto wspomnieć o jeszcze dwóch boginiach: jedną jest '''Gabija''', która (niczym gr. Hestia, rzym. Westa) strzeże ogniska domowego. Druga to '''Medeina''', znana też po przydomkiem Žvėrinė, który nieprzypadkowo brzmi podobnie do słowa „zwierzyna”, jest to bowiem bogini lasów i dzikich zwierząt (jak gr. Artemida, rzym. Diana), objawiająca się pod postacią łowczej suki.

Władcy litewscy, poczynając od Mendoga półtora wieku temu aż po Jagiełłę i Witolda, już przyjmowali chrzest. Niektórzy nawet po kilka razy, by na zmianę przypodobać się prawosławnym i katolikom. W głębi duszy pozostawali jednak wierni bogom litewskim. Sytuacja zmieniła się w 1386 r., kiedy Jagiełło ożenił się ze św. Jadwigą Andegawenką i został królem polskim.