Lista światowego dziedzictwa kulinarnego

Spośród zwyczajów wpisanych przez Unesco na listy Światowego Dziedzictwa Niematerialnego wybrałem te, które uważam za mające charakter kulinarny. Są to wpisy dotyczące konkretnych potraw lub napojów, rytualnych posiłków, bądź całych tradycji kulinarnych czy dietetycznych. Nie uwzględniłem natomiast wpisów dotyczących tradycyjnych metod produkcji surowców spożywczych (rolniczych, zbierackich, pasterskich, łowieckich, rybackich, pszczelarskich itd.). Tabelka będzie aktualizowana wraz z nowymi wpisami na listę Unesco.

Prawo zgłaszania swoich zwyczajów na listę mają tylko te państwa, które przyjęły konwencję w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wśród sygnatariuszy nie ma m.in. Afryki Południowej, Australii, Izraela, Kanady, Rosji ani Stanów Zjednoczonych.

Tradycja	Kraje zgłaszające	Rok wpisania
Al-man’ouché^🔊 – śniadaniowy podpłomyk, zwany też libańską pizzą, pomazany mieszanką oliwy, soli, tymianku, sezamu i sumaku	Liban	2023
Attieké^🔊 – papka z manioku podawana na Wybrzeżu Kości Słoniowej jako dodatek do posiłku	Wybrzeże Kości Słoniowej	2024
Bagietka – podłużna bułka z mąki pszennej na zaczynie drożdżowym (zobacz też: Czy poolish wymyślili Polacy?)	Francja	2022
Barszcz ukraiński. ⚠️ Wpisany pilnie na listę dziedzictwa zagrożonego.	Ukraina	2022
Ceviche^🔊 – przekąska z surowej ryby marynowanej w soku z owoców cytrusowych z dodatkiem soli, cebuli i ostrej papryczki, podawana w krajach wybrzeża pacyficznego Ameryki Południowej i Środkowej	Peru	2023
Ceebu jën^🔊 – senegalska potrawa z ryżu, ryby i warzyw (zobacz też: Ani z papryki, ani ze Szczecina)	Senegal	2021
Chiński Nowy Rok, obchodzony na wiosnę m.in. poprzez spożycie uroczystej kolacji obejmującej różne produkty, których nazwy w języku chińskim kojarzą się z wróżbą pomyślności i dostatku. W szczególności rybę napoczyna się, ale częściowo zostawia na następny dzień, co ma przynieść szczęście w nadchodzącym roku.	Chiny	2024
Cydr asturyjski	Hiszpania	2024
Dieta śródziemnomorska obejmująca głównie: produkty zbożowe, oliwki i oliwę, winogrona i wino oraz inne świeże owoce i warzywa, a w mniejszym stopniu: ryby i owoce morza, nabiał i mięso, a także zioła i przyprawy.	Chorwacja (2013), Cypr (2013), Grecja, Hiszpania, Maroko, Portugalia (2013), Włochy	2010
Dolma – gołąbki z liści winogron i faszerowane warzywa	Azerbejdżan	2017
Ftira – płaski chleb maltański na zakwasie	Malta	2020
Haris (po arabsku; nie mylić z harissą) lub keşkek^🔊 (po turecku) – potrawa z ugotowanej kaszy pszennej albo jęczmiennej ubijanej drewnianym tłuczkiem razem z gotowanym mięsem i klarowanym masłem, sporządzana zwykle w dużych ilościach, uroczyście i przy dźwiękach muzyki, a spożywana na specjalne okazje, szczególnie podczas pielgrzymek i ramadanu. Znana na rozległym obszarze od Turcji i Armenii, poprzez Półwysep Arabski aż po wschodnią Afrykę. Arabowie tradycyjnie jedzą tę potrawę palcami, w przyklęku na jedno kolano.	Turcja	2011
	Arabia Saudyjska, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie	2023
Harissa – pasta z ostrych papryczek wyrabiana w krajach Magrebu. Nie mylić z harisem.	Tunezja	2022
Herbata po chińsku (zobacz też: Kawa czy herbata?)	Chiny	2022
Herbata po turecku (zobacz też: Kawa czy herbata?)	Azerbejdżan, Turcja	2022
Iftar – uroczysta kolacja, często dla wielu osób, spożywana przez muzułmanów po całodniowym ścisłym poście podczas ramadanu	Azerbejdżan, Iran, Turcja, Uzbekistan	2023
Jalda – uroczysta kolacja spożywana w krajach dawnej Persji w noc przesilenia zimowego, w której szczególną rolę odgrywają czerwone owoce (granaty, arbuzy, winogrona, głożyna)	Afganistan, Iran	2022
Jang^🔊 – koreańska przyprawa ze sfermentowanej soi i ostrej papryczki	Korea Południowa	2024
Kawa po arabsku (zobacz też: Kawa czy herbata?)	Arabia Saudyjska, Jordania (2024), Katar, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie	2015
Kawa po turecku (zobacz też: Kawa czy herbata?)	Turcja	2013
Kimjang^🔊 – koreańska sztuka wyrobu kimchi,^🔊 czyli pikantnych kiszonek z warzyw i owoców morza	Korea Południowa	2013
	Korea Północna	2015
Krakelingen^🔊 – okrągłe precelki, pod koniec karnawału rozrzucane ze wzgórza mieszkańcom flandryjskiego miasteczka Geraardsbergen przez członków władz miejskich, którzy wcześniej wypijają po pucharze wina razem z pływającą w nim żywą płotką (zobacz też: Bajgle, precle, obwarzanki)	Belgia	2010
Kuchnia meksykańska wykorzystująca rodzime składniki, jak: kukurydza, pomidory, papryki, dynie, awokado, kakao i wanilia, oraz tradycyjne techniki, jak nisztamalizacja (gotowanie kukurydzy w potażu lub w wodzie wapiennej)	Meksyk	2010
Kumys (po kazasku) lub ajrag (po mongolsku) – napój alkoholowy z kobylego mleka wyrabiany przez pasterzy koni ze stepów środkowej Azji	Kazachstan	2018
	Mongolia	2019
Kuskus – drobna kasza z pszenicy twardej wyrabiana w krajach Magrebu	Algieria, Maroko, Mauretania, Tunezja	2020
Kwewri – wielkie ceramiczne amfory, które Gruzini napełniają winem i zakopują w ziemi, żeby dojrzewało	Gruzja	2013
Lawasz, zwany też katyrmą lub jufką – płaski przaśny chleb wypiekany w zachodniej i środkowej Azji	Armenia	2014
	Azerbejdżan, Iran, Kazachstan, Kirgistan, Turcja	2016
Malezyjskie śniadanie, obejmujące: nasi lemak^🔊 (ryż gotowany na mleku kokosowym i aromatyzowany liścmi pochutnika amarylkolistnego, zwykle zawijany w liście bananowe i podawany z ostrym sosem, świeżym ogórkiem, smażonymi sardelami, pieczonymi orzeszkami i jajkiem na twardo), roti canai ^🔊 (smażone placki), saté^🔊 (szaszłyczki) oraz teh tarik^🔊 (spienioną czarną herbatę z mlekiem skondensowanym)	Malezja	2024
Mała gastronomia Singapuru, łącząca elementy chińskich, malajskich, indyjskich i europejskich tradycji kulinarnych	Singapur	2020
Mansaf^🔊 – lewantyńska potrawa z jagnięciny lub koźlęciny gotowanej w sosie z owczego lub koziego jogurtu, podawana z kaszą bulgur lub z ryżem oraz z przaśnym chlebem o grubości naleśnika	Jordania	2022
Mesir macunu^🔊 – cukierki z masy krówkowej zmieszanej z 41 rodzajami ziół i przypraw, które w okolicach równonocy wiosennej rozrzuca się z dachów i minaretów Meczetu Sułtana w Magnezji na wybrzeżu egejskim Turcji, na pamiątkę legendy o tym, jak taka pasta uleczyła matkę Sulejmana Wspaniałego	Turcja	2012
Messosporitissa^🔊 (Matki Bożej Siewnej), czyli święto Ofiarowania Bogurodzicy w Świątyni (21 listopada), obchodzone szczególnie w Eleuzynie i obejmujące święcenie takich pokarmów, jak: potrawa z gotowanych razem nasion rozmaitych zbóż i roślin strączkowych, dwa rodzaje pieczywa, oliwa oraz wino	Grecja	2024
Mulgi puder^🔊 – papka z gotowanych ziemniaków i kaszy jęczmiennej, podawana z wieprzowymi skwarkami i smażoną cebulą, typowa dla południowoestońskiego regionu Mulgimaa	Estonia	2024
Nouruz – perski Nowy Rok, obchodzony w równonoc wiosenną m.in. poprzez spożycie uroczystego posiłku	Afganistan, Azerbejdżan, Indie, Irak, Iran, Kazachstan, Kirgistan Mongolia (2024), Pakistan, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan, Uzbekistan	2016
Nsima – wschodnioafrykańska papka z mąki kukurydzianej	Malawi	2017
Oku-noto no Aenokoto^🔊 – obrzęd odprawiany dwa razy w roku przez rolników z półwyspu Noto w Japonii, polegający na zaproszeniu ducha pola ryżowego do swojego domu na ofiarną ucztę złożoną m.in. z ryżu, fasoli i ryby	Japonia	2009
Oshitushi shomagongo – święto zbiorów dzikich owoców maruli, z których lud Owambo w północnej Namibii wyrabia wino zwane omagongo	Namibia	2015
Pieczywo z kassawy, czyli mąki z manioku, wyrabiane w basenie Morza Karaibskiego	Dominikana Haiti Honduras Kuba Wenezuela	2024
Pierniki północnochorwackie	Chorwacja	2010
Pilaw, zwany też palawem (po tadżycku) lub palowem (po uzbecku) – potrawa z ryżu, mięsa i warzyw przyrządzana w Azji zachodniej i środkowej	Tadżykistan	2016
	Uzbekistan	2016
Piwo belgijskie	Belgia	2016
Pizza neapolitańska	Włochy	2017
Posiłek gastronomiczny Francuzów – francuski zwyczaj wspólnego celebrowania dobrego jedzenia i picia podczas specjalnych okazji	Francja	2010
Queijo-de-minas^🔊 – tradycyjny ser krowi ze stanu Minas Gerais	Brazylia	2024
Raengmyon^🔊 – pochodzący z Pjongjangu chłodnik z makaronu gryczanego zalanego zimnym wywarem mięsnym z dodatkiem mięsa, warzyw i jajek	Korea Północna	2022
Rum jasny kubański	Kuba	2022
Sake^🔊 – japoński napój alkoholowy z ryżu fermentowanego przy użyciu pleśni kōji ^🔊	Japonia	2024
Slava – dzień świętego patrona danej rodziny (rodzaj kolektywnych imienin) obchodzony w Serbii poprzez uroczysty posiłek, w którym główną rolę odgrywa slawski kołacz	Serbia	2014
Soupe joumou^🔊 – zupa z dyni olbrzymiej albo piżmowej (odmiany giraumon) z dodatkiem plantanów (zielonych bananów) i innych warzyw, wołowiny oraz przypraw, spożywana szczególnie w Święto Niepodległości Haiti (1 stycznia)	Haiti	2021
Śliwowica serbska	Serbia	2022
Święto Smoczych Łodzi obchodzone w Chinach na pamiątkę tego, jak poeta Qū Yuán^🔊 (IV/III w.p.n.e.), niczym Wanda Krakówna, w obliczu obcej inwazji utopił się w rzece. W ramach obchodów spożywa się zongzi,^🔊 czyli czworościenne knedle z kleistego ryżu z mięsnym lub słodkim nadzieniem, które gotuje się zawinięte w liście bambusa, oraz pije się xiónghuáng jiǔ,^🔊 czyli wino ryżowe lub jaglane z dodatkiem sproszkowanego realgaru (czerwonego minerału złożonego głównie z siarczku arsenu).	Chiny	2009
Tandir – gliniany piec służący głównie (ale nie tylko) do wypieku płaskich drożdżowych chlebów	Azerbejdżan	2024
Tom yum kung^🔊 – typowa dla środkowej Tajlandii kwaśno-pikantna zupa z trawą cytrynową, limonką, liśćmi kaffiru, galanganem, szalotką, ostrą papryczką i słodkowodnymi krewetkami	Tajlandia	2024
Washoku^🔊 – tradycyjna kuchnia japońska celebrowana szczególnie podczas obchodów Nowego Roku	Japonia	2013
Xeedho – ozdobne naczynie albo kosz wypełniony suszoną wielbłądziną lub wołowiną, w tradycji etnicznych Somalijczyków wręczany przez teściową jako prezent ślubny dla pana młodego. ⚠️ Wpisane na listę dziedzictwa zagrożonego.	Dżibuti	2023