Zmiany

I tu zaszła niespodzianka: ta sama polska szlachta -- która dopiero co uchwaliła akt konfederacji warszawskiej, ustanawiający w Polsce tolerancję religijną i obiecujący, że szlachcice nie będą mordować się nawzajem z powodu różnic wyznaniowych -- wybrała na swojego monarchę francuskiego królewicza, który był jednym z głównych prowodyrów Nocy św. Bartłomieja. Wiadomość o jego wyborze na króla Sarmatów zastała Henryka podczas oblężenia hugenockiej twierdzy. W podróż do swojego nowego królestwa wyruszył na początku listopada 1573 r., pod koniec stycznia przekroczył polską granicę w Międzyrzeczu, a w połowie lutego dotarł do Krakowa. Podróż króla elekta i jego francuskiego dworu przypadła więc na mroźną polską zimę, która nie sprawiła na ciepłolubnych przybyszach najlepszego pierwszego wrażenia. Polaków z kolei szokował wygląd i zachowanie króla, odzianego w barwne stroje, szerokie kryzy i koronki, umalowanego i wyperfumowanego, obwieszonego klejnotami i z kolczykami w uszach, tańczącego wyuzdaną woltę i tracącego wielkie sumy na grze w karty. Podobnie zresztą przedstawiali się jego najbardziej zaufani dworzanie, których Henryk pieszczotliwie nazywał swoimi minionkami (''les mignons''), powszechnie podejrzewanych o pełnienie także roli królewskich kochanków. Co gorsze, zrażony ograniczeniami, jakie na władzę monarszą nakładał polski ustrój demokracji szlacheckiej, Henryk raczej stronił od nużących go obowiązków głowy państwa.