Zmiany

Do opisania właściwości greckich żywiołów potrzebowaliśmy dwóch osi: ''ciepło – chłodno'' i ''sucho – wilgotno''. W ajurwedzie jest tych osi dziesięć, ale dla uproszczenia sprowadzimy je do trzech, czyli dwóch powyższych oraz trzeciej: ''lekko – ciężko''. Kolejna różnica: w medycynie humoralnej każdy z czterech humorów był przypisany jednemu z czterech ziemskich żywiołów. W ajurwedzie odpowiednikiem humorów są ''dosze'', podstawowe siły życiowe, które przypisane są do par żywiołów. Na szczęście nie każda możliwa para ma swoją ''doszę'', więc ''dosze'' są tylko trzy.

Woda ograniczona przez ziemię daje ''doszę'' o nazwie ''kapha'' (czyta się tak, jak się pisze; w żadnym razie nie jak „kafa”). ''Kapha'' jest ciężka, chłodna i wilgotna, a w ludzkim ciele odpowiada za trzymanie się wszystkich części w jednej całości, a jej nadmiar zbiera się pod postacią śluzu. Z kolei ogień ograniczony przez wodę to ''pitta'', która jest ciepła, lekka i… niesucha. No właśnie, niesucha, to znaczy jaka? Nie jest sucha, bo zawiera wodę, ale nie jest też wilgotna, bo ogień wodę odparowuje. A jeśli coś nie jest ani wilgotne, ani suche, to jakie jest? Wyobraźmy to sobie na przykładzie jedzenia; jeśli jest zbyt suche, to omaszczamy je jakąś tłustą okrasa, prawda? I taka właśnie jest ''pitta'' – tłusta, oleista. Odpowiadający W organizmie napędza trawienie, a odpowiadający jej „humor” to żółć. No i jest jeszcze trzecia ''dosza'', o nazwie ''wata'', która powstaje z połączenia powietrza i pustki, i jest sucha, lekka i chłodna. A w organizmie ludzkim odpowiada za oddychanie i ruch, a jej nadmiar występuje pod postacią nie płynu, ale w formie bardziej gazowej. Powietrze i pustka dają przecież wiatr, i ''wata'' zbiera się w jelicie grubym w tej właśnie postaci. Co ciekawe, samo słowo „''wata''” pochodzi z tego samego pie rdzenia (tzn. praindoeuropejskiego rdzenia; przepraszam za językoznawczy skrót), co polskie słowo „wiatr”.