10 447
edycji
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Dawno, dawno (a trochę dokładniej: jakieś trzy tysiące lat) temu – kiedy z Siedmiu Cudów Świata [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/Ancient_seven_wonders_timeline.svg jeden już był starożytny] i liczył sobie ponad półtora tysiąca lat, a pozostałe jeszcze nie powstały – w zachodnim rogu Żyznego Półksiężyca, na pograniczu stref wpływów Egiptu i Asyrii, między rzeką Jordan a wschodnim wybrzeżem Morza Śródziemnego żyły sobie semickie plemiona Kananitów. Ci z nich, którzy mieszkali na obszarach bardziej nizinnych, żyli z rolnictwa oraz chowu bydła i trzody chlewnej, podczas gdy kananejscy górale trudnili się pasterstwem owiec i kóz. Tych drugich stopniowo przybywało (być może ci z nizin uciekali w góry przed płaceniem podatków), a brak wieprzowiny zracjonalizowali sobie, kolektywnie uznając, że jest obrzydliwa. I wszyscy, którzy ją jedzą, też.
Po okresie ogólnego zamieszania związanego z inwazją Filistynów (to od nich pochodzi nazwa „Palestyna”) i innych „Ludzi z Morza” oraz upadkiem wielkich cywilizacji późnej Epoki Brązu, Kananici z gór podbili podupadłe miasta Kananitów nizinnych, narzucając im swoje zwyczaje i tworząc dwa nowe państewka: najpierw Izrael, ze stolicą w Samarii, a nieco później Judę, trochę mniejszą i bardziej na południu, ze stolicą w Jerozolimie. W obu królestwach wyznawano w zasadzie nadal dawną kananejską religię, z tym że na północy na czele panteonu stał jeszcze dawny semicki El (stąd nazwa państwa: ''Jisra El'', czyli „rządzi El”), podczas gdy w Judzie uważano, że ze wszystkich bogów najważniejszy jest Jahwe („nie będziesz miał innych bogów przede mną”).
{| cellspacing=0 cellpadding=5 style="width: 100%; font-size:80%; border-width:0;"
Tymczasem Asyria pozbierała się po upadku i zaczęła odbudowywać swoje imperium, używając przy tym nowej broni, jeszcze lepszej niż z brązu, tym samym dając początek Epoce Żelaza. W 720 r.p.n.e. Sargon II podbił Izrael i deportował izraelicką elitę w głąb Asyrii, a Juda stała się asyryjskim lennem. W tych warunkach Jerozolima rosła w siłę, a świątynia Jahwego (i początkowo także jego żony, Aszery) w tym mieście stała się głównym ośrodkiem religijnym dla mieszkańców nie tylko Judy, lecz i podbitego Izraela. Ale w międzyczasie Babilon wyrósł na główne mocarstwo Bliskiego Wschodu (znowu, bo dwanaście wieków wcześniej też już nim był) i podbił Asyrię razem z Izraelem. Idąc za ciosem, w 587 r.p.n.e. Nabuchodonozor II zajął także Judę, świątynię Jahwego w Jerozolimie zburzył, zaś judejską elitę deportował w głąb Babilonii. O Izraelitach uprowadzonych do Asyrii (tzw. zaginionych plemionach) wszelki słuch zaginął, za to o Judejczykach, którzy trafili do niewoli nad rzekami Babilonu, wiadomo, że tam [https://www.youtube.com/watch?v=l3QxT-w3WMo siedzieli i płakali.] Ale nie wszyscy; niektórzy się zasymilowali, przyjmując nawet podwójne hebrajsko-babilońskie imiona (przykłady za chwilę).
Niewola babilońska nie trwała długo, bo już pół wieku później imperium babilońskie zostało wchłonięte przez jeszcze większe imperium perskie. Władca Persji, Cyrus Wielki, uznał, że do rządzenia tak wielkim państwem niezbędna jest pewna doza decentralizacji, dlatego wygnanej elicie żydowskiej pozwolił na powrót do ojczyzny, żeby tam w jego imieniu rządziła. Warunek był taki, że przedstawiciele nowych starych elit, mieli za zadanie spisać zbiór praw i mitów, który byłby wspólny dla wszystkich mieszkańców dawnych królestw Judy i Izraela. I tak zaczęły powstawać pierwsze wersje ksiąg propagujących wiarę w Jahwego jako jedynego boga Żydów, które z czasem miały stać się zalążkiem Biblii. Świątynię Jahwego w Jerozolimie odbudowano, nawet większą niż była wcześniej. Tymczasem zbabilonizowani Żydzi, którzy woleli nie wróciliwracać, pozatrudniali się w perskiej administracji państwowej – zarówno w stołecznej Suzie (na terytorium dzisiejszego Iranu, blisko granicy z Irakiem), jak i w różnych zakątkach olbrzymiego państwa, które rozciągało się od Nilu po Indus.
Estera : Hadassa; Mordechaj : Perachia
