10 266
edycji
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
* Smaki grzejące: ** słony** gorzki** ostry* Smaki chłodzące: ** cierpki** dwa rodzaje kwaśnego? (standardowe łacińskie słowo to ''acidus''): *** ''acetosus'' ("octowy") - kwaśno-gorzkawy, skwaśniały, sfermentowany, smak octu i zsiadłego mleka*** ''ponticus'' ("pontyjski", może od jakichś nadczarnomorskich owoców) - cierpko-kwaskowaty, smak kwaśnych owoców i rabarbaru (łac. ''rha ponticus'')* Smaki umiarkowane: ** słodki** tłusty** mdły {{Cytat| Notandum ex Galeno {{...}}, austerum ab acerbo parum differre. Est enim austerum acerbum exolutum, et ut ex Platone docet {{...}}, acerbus sapor est, qui valde exasperat linguam; austerus vero qui minus id efficit. Hos duos sapores, acerbos et austeros, Auctor libri "De oculis" {{...}} vocat "ponticos" et "stypticos", qua simili ratione ponticum vinum intellexisse Galenum constat {{...}}| źródło = [https://books.google.pl/books?id=Zib8MVGUfS8C&pg=PA29 Francesco Antonio Caserta, Tractatio de natura et usu vinorum]}} == Tabelki Hierarchia smaków ==
brak opisu edycji
{{De gustibus}}
== Bibliografia Hierarchia zmysłów ==* {{Cyt | tytuł = Micrologus: Nature, Sciences and Medieval Societies | nazwisko r = Burnett | imię r = Charles Stuart F. | rozdział = Sapores sunt octo: The Medieval Latin Terminology for the Eight Flavours | adres rozdziału = http://www.mirabileweb.it/edgalluzzo_leaf.aspx?tipo=articoli&id_madre=89&id_spoglio=543&id_rivista=6 | wydawca = Società Internazionale per lo Studio del Medioevo Latino | miejsce = Firenze | rok = 2002 | wolumin = 10 | strony = 99–112 }}* {{Cyt | nazwisko = Montanari | imię = Massimo | tytuł = Medieval Tastes: Food, Cooking, and the Table | url = https://www.amazon.com/Medieval-Tastes-Traditions-Perspectives-Culinary/dp/0231167873/ref=sr_1_1?keywords=9780231539081&linkCode=qs&qid=1623064786&s=books&sr=1-1 | wydawca = Columbia University Press | miejsce = New York | rok = 2018 }}* {{Cyt | tytuł = Listy filologické / Folia philologica | nazwisko r = Okál | imię r = Miloslav | rozdział = Významy Demokritových výrazov pre chutě | adres rozdziału = https://www.jstor.org/stable/23466335 | wydawca = Centre for Classical Studies at the Institute of Philosophy of the Czech Academy of Sciences | miejsce = | rok = 1969 | wolumin = 92/3 | strony = 208–222 }}* {{Cyt | tytuł = Orexis Dianoētikē | nazwisko r = Sadler | imię r = Gregory B. | rozdział = The Eight Basic Tastes or Flavors | adres rozdziału = https://gbsadler.blogspot.com/2016/07/the-eight-basic-tastes-or-flavors.html | data = 5 lipca 2016 }}* {{Cyt | nazwisko = Shapin | imię = Steven | tytuł = Changing Tastes: How Things Tasted in the Early Modern Period and How They Taste Now | url = https://scholar.harvard.edu/files/shapin/files/shapin_changing_tastes.pdf | wydawca = Uppsala Universitet | rok = 2011 | strony = }} * [https://books.google.pl/books?id=ITii6HPAsYIC&pg=PA214&dq=%22pontic+taste%22&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj3tZjK-4DxAhVos4sKHW37BlAQ6AEwAXoECBMQAg#v=onepage&q=%22pontic%20taste%22&f=false Questions Concerning Aristotle's On Animals]* [https://www.uc.pt/fluc/uidief/textos_publicacoes/de_anima Comentarii Collegii Conimbrcensis Socitatis Iesu, in tres libros De Anima, Aristotelis Stagiritae]* [https://www.academia.edu/26497324/Handout_Basic_Flavors_in_Greek_Natural_Philosophy_and_Medicine_Prior_to_Aristotle Handout - Basic Flavors in Greek Natural Philosophy and Medicine Prior to Aristotle]* [https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjEp6rMxIbxAhWqhf0HHRhYAaQQFjAAegQIAhAD&url=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F26497331%2FHandout_-_Aristotles_Distinction_Between_Flavors_or_Tastes_Khumoi_&usg=AOvVaw13hzIJ9D9Ty6t7YPufS5fw Handout - Aristotle's Distinction Between Flavors or Tastes]* [http://pomonacampana.com/wp-content/uploads/2012/02/testo_ultimo.pdf vini pontici]* [https://www.persee.fr/doc/pharm_0035-2349_2001_num_89_332_5281 "vinum ponticum, id est forte vel acutum, non autem dicitur 'ponticum' a Ponto insula, sed his dicitur 'ponticum' in sapore"]* [https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjZ1f31y4bxAhXdgv0HHdUuBzIQFjAAegQIAxAD&url=https%3A%2F%2Ftheses.ncl.ac.uk%2Fjspui%2Fbitstream%2F10443%2F327%2F3%2FLazenby95v.3.pdf&usg=AOvVaw0kRQvYeR9D9eKUd_kCquUr The Historia Plantarum Generalis of John Ray] == Cytaty == {{Cytat| Ganili nasi owe uczty wymyślne, gdzie każda potrawa z cukrem, bo słodkość prędko obmierznie. Bardziej chwalą ów obiad pospolicie, gdzie bywa to pierno, to kwaśno, to z chrzanem, to z cebulą, a rzadko słodko, bo na onym wymyślnym obiedzie, iż się ze wszytkim wydwarzają, potrawy przewybornych smaków czynią, więc tego prędko syt człowiek. A ówdzie indziej, iż mieszają raz kwaśno, drugi raz gorzko, więc też czasem i słodko, aby jedno przy drugim lepsze się zdało, przeto każdy je z dobrym smakiem {{...}}| źródło = [https://literat.ug.edu.pl/dworzan/0003.htm Dworzanin polski, pirwsza księga (2)]}} {{Cytat| <poem>Trzy smaki mają w sobie wielkie gorącości:Słony, ostry i który ciągnie ku gorzkości.Ziębą trzy: kwaśny, cierpki, morszczyźnie podobny.Tłusty, słodki, a trzeci w posmak nie sposobny.Bo w sobie mają pewne to pomiarkowanie,Wszystkich ośmiu przynosi język rozeznanie.</poem>| źródło = {{Cyt | inni = tłum. Hieronim Olszowski | tytuł = Szkoła Salernitańska | wydawca = Drukarnia Waleriana Piątkowskiego | miejsce = Kraków | rok = 1640 | strony = [23] }} | oryg = <poem>Hi fervore vigent tres: salsus, amarus, acutus.Alget acetosus, sic stipans, ponticus atque.Unctus et insipidus, dulcis dat temperamentum.</poem>| źródło-oryg = {{Cyt | nazwisko = Sinclair | imię = John | tytuł = The Code of Health and Longevity | rozdział = Regimen Sanitatis Salernis | adres rozdziału = https://books.google.pl/books?id=9FBJAAAAYAAJ&pg=PA22 | wydawca = A. Constable & Company | miejsce = Edinburgh | rok = 1807 | strony = 22 }} }}
{| class="wikitable"
!Polski
* lekkie
|}
=== Cytaty ===
{{Cytat
| Ganili nasi owe uczty wymyślne, gdzie każda potrawa z cukrem, bo słodkość prędko obmierznie. Bardziej chwalą ów obiad pospolicie, gdzie bywa to pierno, to kwaśno, to z chrzanem, to z cebulą, a rzadko słodko, bo na onym wymyślnym obiedzie, iż się ze wszytkim wydwarzają, potrawy przewybornych smaków czynią, więc tego prędko syt człowiek. A ówdzie indziej, iż mieszają raz kwaśno, drugi raz gorzko, więc też czasem i słodko, aby jedno przy drugim lepsze się zdało, przeto każdy je z dobrym smakiem {{...}}
| źródło = [https://literat.ug.edu.pl/dworzan/0003.htm Dworzanin polski, pirwsza księga (2)]
}}
{{Cytat
| <poem>Trzy smaki mają w sobie wielkie gorącości:
Słony, ostry i który ciągnie ku gorzkości.
Ziębą trzy: kwaśny, cierpki, morszczyźnie podobny.
Tłusty, słodki, a trzeci w posmak nie sposobny.
Bo w sobie mają pewne to pomiarkowanie,
Wszystkich ośmiu przynosi język rozeznanie.</poem>
| źródło = {{Cyt
| inni = tłum. Hieronim Olszowski
| tytuł = Szkoła Salernitańska
| wydawca = Drukarnia Waleriana Piątkowskiego
| miejsce = Kraków
| rok = 1640
| strony = [23]
}}
| oryg = <poem>Hi fervore vigent tres: salsus, amarus, acutus.
Alget acetosus, sic stipans, ponticus atque.
Unctus et insipidus, dulcis dat temperamentum.</poem>
| źródło-oryg = {{Cyt
| nazwisko = Sinclair
| imię = John
| tytuł = The Code of Health and Longevity
| rozdział = Regimen Sanitatis Salernis
| adres rozdziału = https://books.google.pl/books?id=9FBJAAAAYAAJ&pg=PA22
| wydawca = A. Constable & Company
| miejsce = Edinburgh
| rok = 1807
| strony = 22
}} }}
* Smaki grzejące:
** słony
** gorzki
** ostry
* Smaki chłodzące:
** cierpki
** dwa rodzaje kwaśnego? (standardowe łacińskie słowo to ''acidus''):
*** ''acetosus'' ("octowy") - kwaśno-gorzkawy, skwaśniały, sfermentowany, smak octu i zsiadłego mleka
*** ''ponticus'' ("pontyjski", może od jakichś nadczarnomorskich owoców) - cierpko-kwaskowaty, smak kwaśnych owoców i rabarbaru (łac. ''rha ponticus'')
* Smaki umiarkowane:
** słodki
** tłusty
** mdły
{{Cytat
| Notandum ex Galeno {{...}}, austerum ab acerbo parum differre. Est enim austerum acerbum exolutum, et ut ex Platone docet {{...}}, acerbus sapor est, qui valde exasperat linguam; austerus vero qui minus id efficit. Hos duos sapores, acerbos et austeros, Auctor libri "De oculis" {{...}} vocat "ponticos" et "stypticos", qua simili ratione ponticum vinum intellexisse Galenum constat {{...}}
| źródło = [https://books.google.pl/books?id=Zib8MVGUfS8C&pg=PA29 Francesco Antonio Caserta, Tractatio de natura et usu vinorum]
}}
== Bibliografia ==
* {{Cyt
| tytuł = Micrologus: Nature, Sciences and Medieval Societies
| nazwisko r = Burnett
| imię r = Charles Stuart F.
| rozdział = Sapores sunt octo: The Medieval Latin Terminology for the Eight Flavours
| adres rozdziału = http://www.mirabileweb.it/edgalluzzo_leaf.aspx?tipo=articoli&id_madre=89&id_spoglio=543&id_rivista=6
| wydawca = Società Internazionale per lo Studio del Medioevo Latino
| miejsce = Firenze
| rok = 2002
| wolumin = 10
| strony = 99–112
}}
* {{Cyt
| nazwisko = Montanari
| imię = Massimo
| tytuł = Medieval Tastes: Food, Cooking, and the Table
| url = https://www.amazon.com/Medieval-Tastes-Traditions-Perspectives-Culinary/dp/0231167873/ref=sr_1_1?keywords=9780231539081&linkCode=qs&qid=1623064786&s=books&sr=1-1
| wydawca = Columbia University Press
| miejsce = New York
| rok = 2018
}}
* {{Cyt
| tytuł = Listy filologické / Folia philologica
| nazwisko r = Okál
| imię r = Miloslav
| rozdział = Významy Demokritových výrazov pre chutě
| adres rozdziału = https://www.jstor.org/stable/23466335
| wydawca = Centre for Classical Studies at the Institute of Philosophy of the Czech Academy of Sciences
| miejsce =
| rok = 1969
| wolumin = 92/3
| strony = 208–222
}}
* {{Cyt
| tytuł = Orexis Dianoētikē
| nazwisko r = Sadler
| imię r = Gregory B.
| rozdział = The Eight Basic Tastes or Flavors
| adres rozdziału = https://gbsadler.blogspot.com/2016/07/the-eight-basic-tastes-or-flavors.html
| data = 5 lipca 2016
}}
* {{Cyt
| nazwisko = Shapin
| imię = Steven
| tytuł = Changing Tastes: How Things Tasted in the Early Modern Period and How They Taste Now
| url = https://scholar.harvard.edu/files/shapin/files/shapin_changing_tastes.pdf
| wydawca = Uppsala Universitet
| rok = 2011
| strony =
}}
* [https://books.google.pl/books?id=ITii6HPAsYIC&pg=PA214&dq=%22pontic+taste%22&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj3tZjK-4DxAhVos4sKHW37BlAQ6AEwAXoECBMQAg#v=onepage&q=%22pontic%20taste%22&f=false Questions Concerning Aristotle's On Animals]
* [https://www.uc.pt/fluc/uidief/textos_publicacoes/de_anima Comentarii Collegii Conimbrcensis Socitatis Iesu, in tres libros De Anima, Aristotelis Stagiritae]
* [https://www.academia.edu/26497324/Handout_Basic_Flavors_in_Greek_Natural_Philosophy_and_Medicine_Prior_to_Aristotle Handout - Basic Flavors in Greek Natural Philosophy and Medicine Prior to Aristotle]
* [https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjEp6rMxIbxAhWqhf0HHRhYAaQQFjAAegQIAhAD&url=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F26497331%2FHandout_-_Aristotles_Distinction_Between_Flavors_or_Tastes_Khumoi_&usg=AOvVaw13hzIJ9D9Ty6t7YPufS5fw Handout - Aristotle's Distinction Between Flavors or Tastes]
* [http://pomonacampana.com/wp-content/uploads/2012/02/testo_ultimo.pdf vini pontici]
* [https://www.persee.fr/doc/pharm_0035-2349_2001_num_89_332_5281 "vinum ponticum, id est forte vel acutum, non autem dicitur 'ponticum' a Ponto insula, sed his dicitur 'ponticum' in sapore"]
* [https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjZ1f31y4bxAhXdgv0HHdUuBzIQFjAAegQIAxAD&url=https%3A%2F%2Ftheses.ncl.ac.uk%2Fjspui%2Fbitstream%2F10443%2F327%2F3%2FLazenby95v.3.pdf&usg=AOvVaw0kRQvYeR9D9eKUd_kCquUr The Historia Plantarum Generalis of John Ray]
== Obrazki ==
