10 262
edycje
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
brak opisu edycji
Przepisy wziąłem wtedy z książki pt. ''Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw'', napisanej przez kuchmistrza Stanisława Czernieckiego, a której pierwsze wydanie ukazało się drukiem w 1682 r. Napisałem wówczas, że to najstarsza drukowana polska książka kucharska. Jednak w zeszłym roku została ona zdetronizowana! Polscy i ukraińscy historycy dokonali bowiem sensacyjnego odkrycia, że już półtora wieku przed ''Compendium ferculorum'' wydano drukiem inną książkę kucharską w języku polskim – z tym że do naszych czasów nie zachował się niestety żaden kompletny egzemplarz. Wprawdzie poszlaki co do jej istnienia były znane już wcześniej, ale pewności nie było, a zachowane urywki podejrzewano o bycie XIX-wiecznymi falsyfikatami. Prześledźmy zatem historię tej nowej najstarszej polskiej książki kucharskiej, zanim wybierzemy z niej jakiś przepis – oczywiście dla początkujących.
== Przepisy i przepisywacze ==
Książka kucharska to jeden z najstarszych gatunków literackich na świecie. Najstarsze znane receptury kulinarne zapisano pismem klinowym na glinianych tabliczkach w Babilonii w XVIII w.p.n.e.<ref>{{Cyt
| tytuł = Lapham's Quarterly
| nazwisko r = Barjamovic ''et al.''
| imię r = Gojko
| rozdział = The Ancient Mesopotamian Tablet as Cookbook
| adres rozdziału = https://www.laphamsquarterly.org/roundtable/ancient-mesopotamian-tablet-cookbook
| data = 11 czerwca 2019
}}</ref> A i te zostały zapewne przepisane z jeszcze starszych tabliczek, więc można je już nazwać przepisami. Bo taka już jest natura tego gatunku, że przepisy częściej się przepisuje niż pisze zupełnie od nowa. Przepisywacz czasami coś od siebie doda, czasem coś skróci, wyrzuci czy przerobi, i tak te przepisy sobie ewoluują. W epoce przedinternetowej trudno chyba o lepszy przykład memów, czyli elementów ewolucji kulturowej, niż właśnie receptury kuchenne (wielu ludziom memy kojarzą się jednoznacznie z Internetem, mimo że istnieją już tysiące lat, od kiedy ludzie zaczęli w ogóle tworzyć kulturę; Internet jest dla memów tylko nowym medium, w którym mogą się rozprzestrzeniać i ewoluować szybciej, niż kiedykolwiek wcześniej<ref>Pojęcie memu jako kulturowego odpowiednika genu ukuł biolog prof. Richard Dawkins w 1976 r. (gdy Internet był jeszcze w powijakach), aby pokazać, że mechanizmy ewolucji można badać nie tylko w naukach o życiu ({{Cyt
| tytuł = Samolubny gen
| inni = tłum. Marek Skoneczny
| url =
| nazwisko r = Dawkins
| imię r = R.
| rozdział = Memy: nowe replikatory
| wydawca = Prószyński i S-ka
| miejsce = Warszawa
| rok = 1996
| strony = 262--278
}}). Wkrótce samo pojęcie memu okazało się nośnym i szybko ewoluującym memem.</ref>). Trudno zatem mówić o autorach dawnych książek kucharskich. Nawet jeśli ktoś się na takiej książe podpisał, to nie wiadomo, czy jest on bardziej autorem, redaktorem, skrybą czy wydawcą. Często pewnie wszsytkim tym po trochu. Dla uproszczenia będę taką osobę nazywał autorem, ale trzeba pamiętać, że ktoś taki niekoniecznie bywał twórcą w rozumieniu dzisiejszego ustawodawstwa o prawach autorskich. Pojęcie praw autorskich nie istniało zresztą przed XIX wiekiem. Wcześniej książki po prostu przepisywano lub przedrukowywano, z mniejszymi lub większymi modyfikacjami, bez pytania nikogo o zgodę, czasem podając nazwisko autora, a czasem nie (słynna antyczna biblioteka w Aleksandrii powstała częściowo w ten sposób, że królewscy celnicy przeszukiwali każdy statek, który zawinął do aleksandryjskiego portu, i wszystkie książki, które znaleźli, zabierali do biblioteki, gdzie je przepisywano; kopie oddawano potem na statek, a oryginały zostawały w bibliotece<ref>{{Cyt
| nazwisko = Smith
| imię = Andrew
| tytuł = Attalus
| nazwisko r = Galen of Pergamon
| rozdział = Commentary on Hippocrates' Epidemics
| adres rozdziału = http://www.attalus.org/translate/extracts.html#17a.605
}}</ref>).
== „Kuchmistrzostwo” ==
