10 449
edycji
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
[[File:Pontyfikał Erazma Ciołka, Święcenie pokarmów.jpg|thumb|Święcenie chleba i pieczonego baranka<br>{{small|Mal. Mistrz Mszału Jasnogórskiego Jagiellonów (XVI w.).}}]]
Ale chwila: jak to możliwe, że ten typowo polski zwyczaj, jakim jest święcone, narodził się, zanim chrześcijaństwo w ogóle dotarło na ziemie polskie? Ano możliwe; ta i wiele innych ,,typowo polskich" tradycji, nie tyle zaczęły się w Polsce, ile w Polsce najdłużej przetrwały, podczas gdy gdzie indziej uległy zapomnieniu. Święcenie pokarmów odbywało się dawniej w całej chrześcijańskiej Europie. Zaczęło się już w VIII w. od święcenia, zupełnie logicznie, pieczonego baranka. Już w X w. zaczęto, oprócz baranka, święcić także inne jadło świąteczne: szynkę, ser, chleb, masło, mleko i miód. Z czasem coraz mniej się ograniczano w doborze produktów do święcenia: w XI w. doszły jajka, w XIII w. -- ryby, w XVI w. -- sól, chrzan, zioła, olej, drób, wino i piwo, a od XVII w. -- owoce.<ref name=Pisarzak 1976>M. Pisarzak (1976), s. 230</ref>
Święcenie pokarmów było doskonałą okazją, żeby pochwalić się przed sąsiadami zasobnością swojej spiżarni. Nic dziwnego, że tak dobrze przyjęło się w Polsce, w której od dawna każdego -- od wielkich magnatów po bezrolnych chłopów -- obowiązywała zasada ,,zastaw się, a postaw się". Jedzenia nie chowało się pod serwetką w małym koszyszku, ale rozkładało na stołach i ławach, żeby było widać, ile i czego jest. Jeszcze w XIX w. oczekiwano od księży, że będą biegać od domu do domu, żeby u każdego z osobna poświęcić wszystko, co na nazajutrz zamierzano zjeść na śniadanie wielkanocne.
}} }}
Wróćmy na koniec do formułek błogosławieństw. Jak już wiemy, obecnie w Polsce używa się trzech, ale dawniej było ich znacznie więcej. Jeszcze w latach 60. XX w. było tych formuł siedem;<ref> w szczytowym okresie było ich ponad pięćdziesiąt. * <ref>M.P., Błogosławienie pokarmów wielkanocnych w Kościele zachodnim do wydania Rytuału Rzymskiego w 1614 roku, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 2, red. M. Rechowicz, W. SchenkPisarzak (2003), Lublin 1976, ss. 167-240** s. 230: święcenie pieczonego baranka w Europie od VIII w., szynki i in. mięs, sera, masła, mleka z miodem oraz chleba 100- od X w., jaj - od XI w., od XIII w. 101</ref> - ryb, od XV/XVI w. - ptaków, wina, piwa, oleju, soli, chrzanu, ziół; od XVII wosobna na każdy rodzaj pożywienia. - owoców** masło Sól święcono jako symbol mądrości i nieśmiertelności;ser chrzan - brak uzasadnienia biblijnego, działanie lecznicze (pożyteczne dla zdrowia - jako symbol umartwienia i pokuty;duszy); s. 213** ryby mleko z miodem -- nawiązanie do J 21, 13jako symbol ziemi obiecanej; s. 214** olej - brak uzasadnienia biblijnego, - ze względu na rzekome działanie lecznicze i ochronne (od chorób i grzechu, niebezpieczeństw); s. 215** woda, mleko z miodem, wino a owoce -- jako nawiązanie do dawnego obrzędu chrztu: woda - oczyszczenie, mleko rajskiego owocy z miodem - nowe życie, ziemia obiecana, wino - krew Chrdrzewa poznania dobra i zła.; s<ref>M. 216-217** chleb - zastępcza komunia Pisarzak (kryzys przyjmowania komunii w średniowiecz1976); , s. 222** sól 215- konserwacyjne właściwości soli-217, symbol nieśmiertelności 224--225</ref> Ale chyba najważniejszą funkcją święcenia tego całego jadła i mądrości; snapitku było zapewnienie, by nagłe świąteczne obżarstwo po długim surowym poście nikomu nie zaszkodziło. 224** chrzan - gorzkie ziołaRej miał sporo racji, męka Chroskarżając katolików o odprawianie nad święconką czarów.Przeświadczenie o magicznym działaniu święcenia było silne, a bodaj najlepiej o tym świadczy jeden z dawnych tesktów błogosławieństwa, w którym uprasza się Pana Boga, umartwienie aby można było zjeść kawał tłustego mięsiwa i pokuta; sod tego nie utyć. 225** nowe owoce - nawiązanie do owocu z drzewa poznania dobra Czego i złaWam życzę na nadchodzące święta.
{{Cytat
