10 255
edycji
Zmiany
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
W XIV w. północno-wschodnie księstwa ruskie na tzw. Zalesiu, zaczęły coraz skuteczniej buntować się przeciwko swoim mongolsko-tatarskim zwierzchnikom. Najskuteczniejsze w tym buncie było Księstwo Moskiewskie, które gdy tylko zrzuciło z siebie mongolsko-tatarskie jarzmo, to zaczęło podbijać sąsiednie księstewka. Wielki książę moskiewski Iwan Groźny (pan. 1533--1584) przyspieszył tę ekspansję we wszystkich kierunkach, a równocześnie dorobił do tej ekspansji odpowiednią ideologię. Po pierwsze, po tym jak Turcy osmańscy zdobyli Konstantynopol, Moskwa miała być ,,trzecim Rzymem": następcą cywilizacji rzymskiej, a jeszcze bardziej -- greckiej. Tak jak katolicy używali zlatynizowanych wersji ,,Rusi" ('',,Russia", ,,Ruthenia"''), tak prawosławni urzędnicy zhellenizowali ją na '',,Ρωσσία"'' ('',,Rōssía"''), a stąd już była krótka droga do nowej moskiewskiej nazwy Rusi: '',,Россия"'' ('',,Rossija"''). Po drugie, władcy Moskwy pragnęli zjednoczyć w swoich rękach wszystkie możliwe Rusie, więc tytułowali się ,,carami wszech Rusi". Oczywiście -- zgodnie z zasadą, którą do tej pory kieruje się Putin -- Rusią, czy też Rosją, było wszystko, co Moskalom udało się podbić -- od Krymu po Alaskę.
Iwan Groźny próbował też podbić te ziemie ruskie, które nadal były pod panowaniem litewskim. Wielki książę litewski Zygmunt August (pan. 1548--1572) wiedział, że Litwa nie zdoła ich obronić przed Moskalami bez pomocy Polski. Dlatego król polski Zygmunt August postanowił połączyć Polskę i Litwę w jedno państwo. Żeby przekonać zgromadzonych w Lublinie litewskich bojarów do tego pomysłu, zaczął odłączać kawałki litewskiej Rusi i przyłączać je do Polski. W ten sposób przyłączył do Polski kolejno Podlasie, Wołyń, Podole, Ukrainę... I dopiero wtedy bojarzy zorientowali się, że za chwilę cała Litwa stanie się częścią Polski, więc wreszcie zgodzili się na tę unię. W ten sposób powstała Rzeczpospolita Polsko-Litewska, z tym że do polskiej części, zwanej Koroną, należały teraz olbrzymie, żyzne i słabo zaludnione obszary aż po Czernichów i Zaporoże (które szybko stały się terenem polskiej kolonizacji), a mniejsza część ziem ruskich -- głównie lasy i bagna -- została w części litewskiej. Z czasem z ludności ruskiej po obu stronach tej nowej granicy wyrosły dwa oddzielne narody: ukraiński w części polskiej i białoruski w części litewskiej.
W wyniku rozbiorów Polski ziemie litewsko-białoruskie znalazły się w całości pod panowaniem rosyjskim, ale terytoria ruskie należące do Korony wpadły częściowo w ręce rosyjskie, a częściowo austriackie. Austriacy nazwali swoją część Galicją, nawiązując do dawnych węgierskich pretensji. Rdzennych mieszkańców Galicji nazywali Rusinami, tak samo jak wcześniej panujący to Polacy. Tych Rusinów, którzy znaleźli się pod zaborem Rosyjskim, urzędowo nazywano Małorosjanami -- że to niby Rosjanie, tylko tacy jakby gorsi. Sami Rusini i Małorosjanie zaczęli -- mniej więcej po powstaniu styczniowym -- odkrywać wspólną tożsamość etniczną i nazywać samych siebie Ukraińcami. Ale co najmniej do pierwszej wojny światowej była w tym nazewnictwie spora dowolność. Eliza Orzeszkowa, którą fascynowała literatura ukraińska, korespondowała z zaboru rosyjskiego z mieszkającym w Galicji ukraińskim poetą Iwanem Franką; w jej listach uderza to, że przy całej swej sympatii dla Ukraińców zupełnie nie wiedziała, jak ich nazywać: Rusinami, Małorosjanami czy Ukraińcami, i wreszcie sama pytała Frankę, którą opcję wybrać.<ref>{{Cyt
