Zmiany

Który ma czarność węgla, przejrzystość bursztynu,

Zapach moki i&nbsp;gęstość miodowego płynu.</poem>

{{clear}}

Wygląda więc na to, że do czasów Mickiewicza kawa zdążyła się już w Polsce zadomowić. Zresztą, jak zapewne pamiętacie z&nbsp;mojego wpisu [[Co nam dała bitwa pod Wiedniem?|o bitwie pod Wiedniem]], Polacy nauczyli się pić kawę już w XVII&nbsp;w. – od Turków, których wojska Sobieskiego tak spektakularnie pokonały. Tylko czy aby na pewno? W&nbsp;końcu, czy Polacy naśladowaliby tak chętnie zwyczaje swoich nieprzyjaciół? Zobaczmy, co o&nbsp;„kafie” napisał inny Jan Andrzej Morsztyn dwa wieki przed Mickiewiczem:

Co żadnej śliny nie puszcza za zęby,

Niech chrześcijańskiej nie plugawi gęby...</poem>

Szok, co nie? W&nbsp;końcu i&nbsp;dziś wielu Polaków nienawidzi muzułmanów tak samo jak ich tępogłowi sarmaccy przodkowie w XVII&nbsp;w., ale nie przeszkadza im to obżerać się kebabami, prawda?

{{Cytat

| Póki <small>[...]</small> nie była znajoma kawa, biała płeć dystyngwowana na ranny posiłek używała polewki robionej z&nbsp;piwa, wina, cukru, jajec, szafranu albo cynamonu. <small>[...]</small> Ale za to po poleweczce jejmoście domowe same i&nbsp;z goszczącemi na sekret przechodziły się często do apteczki i&nbsp;tam wódeczką mdlącą poleweczkę zakrapiając, często się gorzałką rozpajały i&nbsp;na rozmaite jędze, dziwaczki, chimeryczki, nareszcie na pijaczki ogniste wychodziły; których defektów rozumu, że kawa nie sprawuje, chwalić ją stąd należy i&nbsp;dzięki oddawać temu, kto ją pierwszy do naszego kraju sprowadził, albowiem ona nie tylko białą płeć, ale też i&nbsp;wielu mężczyzn od gorzałki, niszczącej zdrowie i&nbsp;rozum, zachowała.

Podobne podejście do walki z&nbsp;alkoholizmem próbowano zastosować też pośród ludu pracującego peerelowskiej wsi, ale chłopów nie zawsze udawało się przekonać, że miejskie nowinki mogą być mniej szkodliwe dla zdrowia niż dobrze znajoma wódka.

{{Cytat

| Kawa bardzo [miejscowej ludności] przypadła do gustu. Niektórzy chłopi wypili po kilka litrów w ciągu całego wieczoru. Nie przypuszczali, że jest to płyn o&nbsp;mocy większej od alkoholu. Pogotowie z&nbsp;sąsiedniego miasta zabrało ośmiu mężczyzn w stanie ciężkiego poszkodowania serca na leczenie kliniczne. Reszta ludności, nauczona gwałtownym i&nbsp;smutnym doświadczeniem, wróciła do starych alkoholowych metod.

== Herbata ==

{{Cytat

| Gdyby Chiny wszystkie swoje trucizny przesłały, nie mogłyby nam tyle zaszkodzić, ile swoją herbatą. Może to być, że w jakim przypadku jest użyteczną, ale częste zażycie owej ciepłej wody osłabia nerwy i&nbsp;naczynia do strawności służące...

O ile kawę uważano za społecznie akceptowalną alternatywę dla napojów wyskokowych, o&nbsp;tyle herbatę radzono stosować głównie jako środek do płukania gardła po wymiotach spowodowanych nadmiarem wódki.

{{Cytat

| Herbata wyraża najlepiej myśl naszego wieku. Jest to coś omdlałego, blado-żółto-zielonawego, romantycznego, półcierpkiego, półsłodkiego, eterycznego! jest to jednem słowem poezja nowoczesna.

Jeśli pozwolicie mi na jeszcze jeden cytat z&nbsp;mało znanej XIX-wiecznej literatury polskiej, to przytoczę fragment opowiadania o&nbsp;młodej kobiecie, która rozpaczała, że z&nbsp;pewnością nie znajdzie męża, jeśli nie będzie mogła żyć „jak ludzie” i&nbsp;podejmować potencjalnych kandydatów herbatą z&nbsp;samowaru:

{{Cytat

| Ach! samowary papuniu, samowar i&nbsp;czaju, wszak to wszędzie piją herbatę z&nbsp;rana i&nbsp;wieczorem nawet, a&nbsp;my tylko jedni lipowym kwiatem i&nbsp;dziewanną dusić się musimy...

Jej papunio upierał się jednak, że wystarczy stara dobra „żytnia herbata”:

{{Cytat

| W&nbsp;polskich domach całego rosyjskiego zaboru samowar przyjął się w ogólnem użyciu i&nbsp;był nieodzownym sprzętem każdego zamożniejszego domu. Wniesiony do pokoju i&nbsp;w stanie gorącym postawiony na stole, wywierał pewien urok, jakiś błogi nastrój w gościach i&nbsp;domownikach. Pani domu z&nbsp;pewnem namaszczeniem nalewała herbatę i&nbsp;rozdawała ją gościom, twarze rozjaśniały się i&nbsp;następowało ogólne ożywienie całego towarzystwa. Obecnie podawana herbata nie robi już takiego wrażenia, jak na oczach pijących nalewana z&nbsp;samowaru. W&nbsp;jakimś kącie albo gdzieś w kuchni kipi imbryk z&nbsp;wodą, a&nbsp;często nawet zwykły garnek ją zagotowuje i&nbsp;taką dolewana jest esencja. Herbata w ten sposób przygotowana i&nbsp;na tacy wniesiona nie ma już tego uroku, a&nbsp;zabytek minionych czasów, ów tradycyjny samowar, jeżeli znajduje się jeszcze w zamożniejszych domach, to zapomniany stoi smutno w kredensie albo sponiewierany sterczy w zwale wyrzuconych rupieci.

== Bibliografia ==

{{Nawigacja|poprz=Ani z&nbsp;papryki, ani ze Szczecina|nast=Jak wymigać się od krucjaty}}