Zmiany

W XIV w. północno-wschodnie księstwa ruskie na tzw. Zalesiu, zaczęły coraz skuteczniej buntować się przeciwko swoim mongolsko-tatarskim zwierzchnikom. Najskuteczniejsze w tym buncie było Księstwo Moskiewskie, które gdy tylko zrzuciło z siebie mongolsko-tatarskie jarzmo, to zaczęło podbijać sąsiednie księstewka. Wielki książę moskiewski Iwan Groźny (pan. 1533--1584) przyspieszył tę ekspansję we wszystkich kierunkach, a równocześnie dorobił do tej ekspansji odpowiednią ideologię. Po pierwsze, po tym jak Turcy osmańscy zdobyli Konstantynopol, Moskwa miała być ,,trzecim Rzymem": następcą cywilizacji rzymskiej, a jeszcze bardziej -- greckiej. Tak jak katolicy używali zlatynizowanych wersji ,,Rusi" ('',,Russia", ,,Ruthenia"''), tak prawosławni urzędnicy zhellenizowali ją na '',,Ρωσσία"'' ('',,Rhōssía"''), a stąd już była krótka droga do nowej moskiewskiej nazwy Rusi: '',,Россия"'' ('',,Rossija"''). Po drugie, władcy Moskwy pragnęli zjednoczyć w swoich rękach wszystkie możliwe Rusie, więc tytułowali się ,,carami wszech Rusi". Oczywiście -- zgodnie z zasadą, którą do tej pory kieruje się Putin -- Rusią, czy też Rosją, było wszystko, co Moskalom udało się podbić -- tak że w XIX w. rozciągała się już od Krymu aż po Alaskę.

Zapewne takich właśnie ''pirogów'' kosztował pochodzący ze Słowenii austriacki dyplomata Sigismund Herberstein, który jeździł do Moskwy jeszcze za panowania ojca Iwana Groźnego, Wasyla III. Opisując ów miejscowy przysmak w pierwszej obszernej relacji z państwa moskiewskiego, jaką czytano w Europie, nie używał jednak słowa ''pirog'', lecz nazywał go po prostu ,,chlebem". Nie omieszkał też przy okazji skomentować panującego w Moskwie (tak wtedy, jak i teraz) despotycznego ustroju politycznego.

| [Wielki kniaź moskiewski] Posłał nam z swego stołu pirog na cztery grani [tj. czworograniasty] (pisze Herbersztyn, iż jakoby owa poduszka, co u szyi szlej [tj. przy uprzęży] bywa na końskich piersiach) {{...}}